Naar een visionaire woningbouw

72 NAAR EEN VISIONAIRE WONINGBOUW
2.3.3 PLATTELAND
Het platteland omvat de grote open gebieden, waar er weinig
of geen verstedelijkingsdruk ligt. Dit komt overeen met
de grotere witte gebieden op fig. 2.5. Ze situeren zich in de
uithoeken van Vlaanderen, afgelegen van stedelijke kernen,
waardoor ze niet vasthangen aan de stedelijke dynamiek en
infrastructuur. Kaart 2.1 toont dat er nog relatief weinig echt
plattelandsgebied overblijft in Vlaanderen. Deze gebieden
hebben een specifieke rurale identiteit, die – zoals reeds
werd aangehaald – meer en meer onder druk staat.
in het tussengebied overstijgen de uitdagingen van het wonen
meestal de gemeentegrenzen, en kunnen er grotere gebieden
of subregionale entiteiten gedefinieerd worden. Deze uitdaging
wordt in sommige gevallen gedeeltelijk opgevangen door
een intercommunale.
Morfologie van het platteland
In het kader van plattelandsbeleid is er veel aandacht voor de
afbakening van het platteland. 14 Verschillende criteria kunnen
hiervoor worden gehanteerd. 15 Zo definieert het Strategisch
Plan Ruimtelijke Economie (SPRE) het platteland op basis
van de criteria bevolkingsdichtheid en evolutie, aandeel
werkgelegenheid in de landbouw en oppervlakte cultuur- en
landbouwgrond. 16
Morfologisch wordt het platteland gekenmerkt door traditionele
dorpen en een verspreid nederzettingenpatroon van
losstaande bebouwing, meestal boerderijen. Dorpen zijn
verbonden via steen- en verbindingswegen waarbij steenwegontwikkeling
en verlinting minder voorkomt dan in het tussengebied.
De dorpen zijn vaak ontstaan langs de kruising van
verbindingswegen en kennen een compacte historische kern
van lintbebouwing. Rond de dorpen zijn dan vaak meer recente
open verkavelingen gebouwd. Thissen e.a. maken in hun studie
naar de leefbaarheid van West-Vlaamse dorpen een onderscheid
tussen autonome dorpen en woondorpen. 17 Voor deze
laatste kan dan nog eens het verschil gemaakt worden tussen
1. Plattelandskernen met een dynamiek door hun aantrekkelijkheid:
kernen met een grote natuurlandschappelijke
of recreatieve waarde of met een aantrekkelijke cultuurhistorische
woningvoorraad of woonomgeving.
2. Plattelandskernen met een dynamiek door hun mogelijkheden:
kernen met een goede ligging ten opzichte van
werkgelegenheidscentra waar de mogelijkheden bestaan
voor woonuitbreiding door verkavelingen;
3. Stagnerende oude centra: kernen met sterk functieverlies
die bijvoorbeeld te maken hebben met verkeersoverlast,
leegstaande fabriekspanden of verwaarloosde openbare
ruimte;
4. Stagnerende kleine kernen: kernen die het functieverlies
niet kunnen compenseren met hun woonfunctie.
Fig. 2.11 Strategisch plan voor ruimtelijke economie. Het SPRE onderscheidt op basis
van vier traditionele en neutrale criteria (bevolkingsdichtheid en evolutie, aandeel werkgelegenheid
in de landbouw, oppervlakte cultuur- en landbouwgrond in gebruik) en aan de hand
van een clusteranalyse, zeven types van gemeenten in drie clusters.
Bron: Studiedienst van de Vlaamse Regering.
Op vlak van marktstructuur wordt het platteland gedomineerd
door de eigendomsmarkt. Het aantal huurwoningen is
zeer beperkt, zowel in de private als de sociale sector.
Binnen het platteland bestaat er veel diversiteit. Men spreekt
in deze context van de ‘regionale of streekgebonden identiteit’.
Dit wordt bepaald door de typische rurale nederzettingenstructuur,
met een kenmerkende landschapsstructuur en
typische streekgebonden architectuur (hoeves, historische
panden, kloosters,…). 18
In de Westhoek maakt de architectuur van de wederopbouwperiode
na 1914-1918 een aanzienlijk deel uit van het woningpatrimonium,
zowel in de steden, in de dorpen en het open
landschap. Dit verouderd woonpatrimonium stelt specifieke
uitdagingen in een hedendaagse wooncontext (hedendaagse
comfort- en energie-eisen, nieuwe gezinssamenstellingen
door verdunning en vergrijzing,…). 19
Beleid
Typisch voor het platteland is de kleinschaligheid van de
gemeenten. Dit maakt het minder evident een eigen woonbeleid
uit te werken. Ook botsen nieuwe woonvormen die afwijken
van de gangbare formules vaak op weerstand. Net zoals
14 INTERBESTUURLIJK PLATTELANDSOVERLEG (IPO), Lokaal woonbeleid
op het platteland, Vlaamse Landmaatschappij, Brussel, 2007.
15 PISMAN, A., VERBEEK, T., HANEGREEFS, G., et. al, Onderzoek
Omschrijving Platteland, Afdeling Mobiliteit en Ruimtelijke Planning, Ugent,
April 2011.
16 VANHAVERBEKE, W., LAMMENS, E., CABUS, P., Strategisch Plan
Ruimtelijke Economie, Academia Press, Gent, 2001.
17 THISSEN, F., DE ROO, N., LINSEELE, W., “Leefbaarheid in de dorpen van
West-Vlaanderen, in: Ruimte en planning, 21 (4), 2001, pp. 333-346.
18 Zie bijvoorbeeld LABO S, Streekeigenheid Hoppeland, Ugent.
19 Zie LABO S, Studie Omgaan met de wederopbouwarchitectuur in de frontstreek
van ‘14/’18 – Ieper en Heuvelland.