Naar een visionaire woningbouw

65
NAAR EEN VISIONAIRE WONINGBOUW
2.1 Naar een trendbreuk
in de mechaniek van de
woonproductie
Dit hoofdstuk is een exploratief deel dat een aantal kansen
en opgaven formuleert voor een ‘visionaire woningbouw’.
Onder het begrip ‘visionaire woningbouw’ verstaan we een
woonproductiemechaniek die er in slaagt de woningvraag –
330.000 extra huishoudens tegen 2030 en minstens 65.000
extra sociale woningen de komende 10 jaar – te beantwoorden
op een duurzame manier. Aan de hand van de analyse die
in het eerste deel werd gemaakt betekent dit dat:
— Het wonen betaalbaar moet zijn. Dit vraagt een voldoende
aanbod aan goede woningen. De betaalbaarheidsproblematiek
stelt zich het scherpst in stedelijke gebieden.
— Er spaarzaam met de schaarse ruimte moet worden
omgesprongen zowel op het planningsniveau door woningen
goed te localiseren, als op schaal van de woningomgeving,
door inventieve compacte woontypologieën die meer woonkwaliteit
bieden op een kleinere oppervlakte.
— Wonen energiezuinig en ecologisch verantwoord
gebeurt.
— Mobiliteitsproblemen worden aangepakt door ruimtelijke
ontwikkeling en mobiliteit integraal te benaderen waardoor
de mobiliteit zelf kan teruggedrongen worden en er meer
gebruik gemaakt wordt van duurzaam openbaar vervoer.
— De woonomgevingen duurzaam en goed ontworpen zijn.
Deze doelstellingen bereiken vraagt een trendbreuk in de
woonproductie. Hierbij mag niet enkel gekeken worden naar
deelaspecten, maar moet de woonproductie in zijn geheel
aangepakt worden. Vandaag zoeken verschillende actoren
vanuit hun eigen deelgebied naar antwoorden en wordt er zelden
vanuit een integrale visie nagedacht. Ontwerpers zoeken
naar inventieve typologieën, maar dit blijft vaak beperkt tot
unieke voorbeelden omdat dit niet vertaald wordt in beleid en
in een operationele strategie. Het beleid op zijn beurt projecteert
ambitieuze doelstellingen en spreekt van het ‘recht
op wonen’ en ‘kwalitatieve woonomgevingen’ voor iedereen,
zonder dit te operationaliseren en te vertalen in woonproducten.
Op operationeel vlak zijn er dan weer verschillende actoren
die nadenken over innovatieve formules (bouwgroepen,
co-housing, erfpacht, Community Land Trust,…) en voeren
een aantal stadsontwikkelingsbedrijven een meer pro-actief
woonbeleid, maar vooralsnog blijft het bij ‘best practices’ die
botsen op beleidsknelpunten en niet veralgemeend toegepast
worden.
Eerst geven we een overzicht van de ‘kansen’ die door de
verschillende actoren werden aangereikt. Onder ‘kansen’
bedoelen we hier werkpistes of hefbomen die kunnen ingezet
worden om de trendbreuk naar een visionaire woningbouw te
verwezenlijken. Daarna staan we stil bij de ruimtelijke vertaling
van een trendbreuk. Dit is zowel een kwantitatief (waar
bouwen we hoeveel?) als een kwalitatief vraagstuk (in welk
soort woonomgeving?).
Het ruimtelijk beleid legt doorgaans de nadruk op kwantitatieve
taakstellingen. Zo stelt het RSV bijvoorbeeld de verhouding
60/40 voorop voor bijkomende woningen in stedelijk
gebied/buitengebied met richtdichtheden van 25 woningen/
ha en 15 woningen/ha. Voor een uitvoerige kwantitatieve
benadering kunnen we verwijzen naar de recente studie
‘Sturingsmodellen van het wonen’. 1 Deze studie onderzoekt
verschillende modellen of principe’s die kunnen toegepast
worden voor de localisatie van nieuwe woningen. De studie
beschouwt in totaal acht sturingsmodellen waaronder het
“hiërarchie der kernen”-model, polycentrisch model, knooppuntenmodel
en transportminimalisatiemodel. Elk model is
vertaald in woningcontigenten per gemeente en wordt vergeleken
met het trendvolgend groeiscenario. Het valt op dat
alle modellen een trendbreuk betekenen ten opzichte van het
trendvolgend groeiscenario. De studie besluit met een combinatiemodel
dat elementen van de verschillende modellen
samenbrengt.
Naast een kwantitatieve benadering is ook een kwalitatieve
benadering noodzakelijk. In dit hoofdstuk doen we hiervoor
1 ANTEA GROUP, UGENT, ‘Sturingsmodellen van het wonen’, RWO
Vlaanderen, Brussel, 2011.
BELEID
RSV
Decreet Gronden
Pandenbeleid
Woonbeleid
Fiscaliteit
…
BELEID
RSV2
Woonbeleidsplan
…
WOON­
PRODUCTEN
Verkavelingen
Fermette
Rijwoning
Woontoren
Jumbofermette
…
OPERATIONEEL
KADER
Private markt
Sociale woningbouw
Opdrachtgeverschap
Stadsontwikkelingsbedrijven
…
MAATSCHAPPE LIJKE UITDAGINGEN
– Betaalbaarheids probleem?
– Grondschaarste
– Energiezuinigheid & duurzaamheidstechnologie
– Mobiliteits uitdaging
– Geen duurzame woonomgevingen
Kansen en opgaven
TRENDBREUK
WOON­
PRODUCTEN
Nieuwe
typologieën van:
grondgebonden
woning / collectief
wonen /
verkaveling
…
OPERATIONEEL
KADER
Bouwgroepen
Co-housing
Erfpacht
Consortia
…
MAATSCHAPPELIJKE UITDAGINGEN BEANTWOORD
– Betaalbaar wonen
– Spaarzaam ruimtegebruik
– Energiezuinig wonen
– Duurzaam openbaar vervoer
– Duurzame en kwalitatieve woonomgevingen
BESTAANDE MECHANIEK
VISIONAIRE WONINGBOUW
Fig. 2.1 Syntheseschema. Naar een trendbreuk in de mechaniek van de woonproductie.