Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, 2008 - Hacettepe Üniversitesi ...

DOĞURGANLIĞI BELİRLEYEN DİĞER ARA
DEĞİŞKENLER 7
Banu Akadlı Ergöçmen, Mehmet Ali Eryurt ve Tuğba Adalı
Doğurganlık düzeyleri bir kadının gebe kalma riskini etkileyen temel ara değişkenler ile
açıklanabilmektedir. Bu ara değişkenler evlilik (evlilik dışı birliktelikler dahil), doğum sonrası
gebelik riski altında olmama (postpartum amenore ve doğum sonrası cinsel ilişkiden kaçınma),
menopoz, gebeliği önleyici yöntem kullanımı ve isteyerek düşüklerdir. Bu bölüm, gebeliği önleyici
yöntem kullanımı ve isteyerek düşük dışında doğurganlığı etkileyen temel faktörleri incelemektedir.
Evlilik, cinsel aktivitenin genellikle evlilik içinde gerçekleştiği toplumlarda kadınların gebelik riski
altında olmalarının önemli bir göstergesidir. İlk evlenme yaşının küçük olduğu nüfuslar, erken
yaşlarda çocuk sahibi olunan ve doğurganlığın yüksek olduğu nüfuslar olma eğilimindedirler. Bu
nedenle, kadınların ortalama ilk evlilik yaşındaki artış, doğurganlık düzeylerindeki düşme eğiliminin
açıklanmasına yardımcı olabilmektedir. Doğum sonrası geçici kısırlık ve doğum sonrası cinsel
ilişkiden kaçınma süreleri de bir kadının doğumdan sonra gebelik riski altında olmadığı süreyi
etkilerken, bu süre de doğum aralıklarını etkilemektedir. Menopoz başlangıcı ise bir kadının üreme
çağının sonuna geldiğine işaret etmektedir. Tüm bu faktörler bir kadının üreme döneminin
uzunluğunu ve hızını belirlediğinden doğurganlık düzeyini ve doğurganlıktaki farklılaşmaları
anlamakta önemlidir.
7.1 Evlilik Durumu
TNSA-2008’de kadın sorukağıdı kullanılarak en az bir kez evlenmiş kadınlarla görüşme
yapılmıştır. Görüşmelerde kadınlara, Nüfus ve Sağlık Araştırmaları’nın standart sorukağıdında yer
alan evlilik durumu ve yaş ile ilgili temel sorular sorulmuştur. Ancak TNSA-2008’de, standart
sorukağıdından farklı olarak, kadınların ilk cinsel ilişki yaşıyla ilgili sorular sorulmamıştır. Buna ek
olarak kadın sorukağıdına aile oluşumu, dini evlilik ve akraba evliliğiyle ilgili soruların yer aldığı
ülkeye özgü bir evlilik bölümü eklenmiştir. Hiç evlenmemiş kadınlarla kişi görüşmeleri yapılmamış
olmasına rağmen, hanehalkı sorukağıdı aracılığıyla onlar hakkında da bilgi toplanmıştır.
Araştırma tarihinde 15-49 yaşında olan kadınların evlilik durumuna göre dağılımları Tablo
7.1.1’de verilmektedir. Bu betimleyici tablo, hem bu bölümde hem de diğer bölümlerde yer alan
birçok tabloda temel alınan nüfusları göstermesi açısından önemlidir. Tablodaki evli terimi hem
“halen evli” hem de “birlikte yaşıyor” durumlarını kapsamaktadır. Tablo 7.1.1 doğurgan çağdaki
kadınların çoğunluğunun halen evli (yüzde 65), üçte birinin hiç evlenmemiş (yüzde 31), ve kalan
yüzde 4’ünün de boşanmış, ayrı yaşıyor veya eşi ölmüş olduğunu göstermektedir. Hiç evlenmemiş
kadın oranı yaşla birlikte hızla düşmektedir, bu oran en gençlerde yüzde 90 iken yirmili yaşlarının
sonlarındaki kadınlar için yüzde 23’tür. Otuzlu yaşların sonlarındaki kadınların yüzde 4’ü ve 45-49
yaşları arasında olup üreme çağının sonuna gelen kadınların ise sadece yüzde 0.1’i hiç
evlenmemiştir. Bu veriler Türkiye’de evliliğin çok yaygın olduğunu doğrulamaktadır.
Doğurganlığı Belirleyen Diğer Ara Değişkenler | 109