Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, 2008 - Hacettepe Üniversitesi ...

TNSA-2008 gibi retrospektif bilgi toplayan araştırmalarda karşılaşılan bir diğer sorun,
ölümlerin belirli yaşlara yığılmasıdır. Ölüm yaşının, ölüm hızlarının hesaplandığı yaş aralıklarının
dışına kaydırılması ölümlerin yaş yapısını bozacaktır. Örneğin, 1 yaşına gelmeden ölen bir
çocuğun bir yaşında ya da daha sonra öldüğünün beyan edilmesi, çocuk ölüm hızının bebek
ölüm hızına göre daha yüksek olarak tahmin edilmesine yol açacaktır. Bu tür hataları önlemek
için görüşmeciler, bir aylıktan küçük ölen bebeklerin ölüm yaşını gün; iki yaşından küçük ölen
bebeklerin ölüm yaşını ise ay olarak yazmaları konusunda sıkı bir eğitimden geçirilmişlerdir.
Ayrıca, görüşmeciler 1 yaşında ya da 12 aylık iken öldüğü beyan edilen bebeklerin ölüm yaşının
tam olarak belirlenmesi için nasıl irdeleme yapmaları gerektiği konusunda da eğitilmişlerdir.
Araştırmadan önceki 20 yıl içinde 2 yaşının altında ölen bebeklerin ölüm yaşlarının dağılımı, 12.
ve 18. aylarda çok açık bir yığılmanın olduğunu göstermektedir (Tablo D.6). Ancak,
araştırmadan önceki 5 yıllık dönem için ölüm yaşlarındaki yığılmanın oldukça düşük bir
düzeyde olduğu görülmektedir.
Erken dönem ölüm hızlarının araştırmadan önceki 0-4, 5-9 ve 10-14 yıllık dönemlerin
ötesinde kalan dönemler için hesaplanmamasının unutma faktörü dışında başka nedenleri de
bulunmaktadır. Araştırma tarihine en yakın dönem dışında kalan dönemler için ölüm hızlarının
hesaplanması, bu dönemlerdeki ölüm hızlarının 15-49 yaş grubundaki kadınlar yerine 15-44 ve
15-39 yaş grubundaki kadınların deneyimlerine dayanması nedeniyle, yanlı sonuçlar verecektir.
Bu nedenle, araştırmadan önceki 10-14 yıllık döneminin ötesinde kalan dönemler için ölüm
hızlarının hesaplanması önerilmemektedir.
9.2 Bebek ve Çocuk Ölümlerindeki Düzey ve Eğilimler
Tablo 9.1’de araştırma öncesindeki son beş yıl için beş yaş altındaki çocuklar için ölüm
hızları verilmektedir. TNSA-2008 sonuçları, araştırmadan önceki son beş yıl için (kabaca
Aralık 2003 ile Kasım 2008 arasındaki dönem) beş-yaş altı ölüm hızının bin canlı doğumda 24
olduğunu göstermektedir. Bu, Türkiye’de her 1,000 canlı doğan çocuktan 2’sinin beşinci yaş
gününe ulaşmadan öldüğü anlamına gelmektedir. Bebek ölüm hızı 1,000 canlı doğumda 17;
çocuk ölüm hızı ise 1,000 canlı doğumda 6’dır. Yaşamın ilk bir ayında ölme olasılığı (binde 13)
sonraki 11 ayda ölme olasılığından (binde 4) yaklaşık olarak 3 kat daha fazladır. Neonatal
dönemde meydana gelen ölümler bebek ölümlerinin yüzde 76’sını oluşturmaktadır.
Tablo 9.1 Bebek ve çocuk ölümlülüğü
TNSA-2008, TNSA-2003 ve TNSA-1998’den önceki beşer yıllık dönemler için neonatal, post neonatal, bebek, çocuk ve
beş yaş altı ölüm hızları
Araştırmadan
önceki yıllar
Yaklaşık
referans tarihi
Neonatal
Ölüm hızı (NN)
Post neonatal
Ölüm hızı (PNN)
Bebek ölüm hızı
(1q0)
Çocuk ölüm
hızı (4q1)
Beş-yaş altı
ölüm hızı (5q0)
TNSA-2008
0-4 2003-2008 13 4 17 6 24
5-9 1998-2003 17 16 33 9 41
10-14 1993-1998 21 23 50 10 59
TNSA-2003
0-4 1998-2003 17 12 29 9 37
5-9 1993-1998 24 22 47 10 56
TNSA-1998
0-4 1993-1998 26 17 43 10 52
134 | Bebek ve Çocuk Ölümlülüğü