Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, 2008 - Hacettepe Üniversitesi ...

· Neonatal ölüm hızı, doğumdan sonraki bir ay içinde ölme olasılığı
· Post-neonatal ölüm hızı, doğumdan sonraki bir aydan sonra, ancak bir yıldan
önce ölme olasılığı
· Bebek ölüm hızı ( 1 q 0 ), doğumdan sonraki bir yıl içinde ölme olasılığı
· Çocuk ölüm hızı ( 4 q 1 ), birinci ve beşinci doğum günleri arasında ölme olasılığı
· Beş-yaş altı ölüm hızı ( 5 q 0 ), doğumdan sonraki beş yıl içinde ölme olasılığı
Çocukluk dönemi ölüm hızları, çocuk ölüm hızı hariç, 1,000 canlı doğumdaki ölüm
sayısını ifade etmektedir. Çocuk ölüm hızı ise, 1 yaşına ulaşmış 1,000 çocuk arasından ölen
çocukların sayısını vermektedir. TNSA-2008’de canlı doğumlara ilişkin sorular yanında kürtaj,
düşük ve ölü doğumla sonuçlanan gebeliklere ilişkin sorular da yer almaktadır. Bu bilgiler,
unutma faktörünü en az düzeye indirebilmek için araştırmadan önceki son beş yıl için
toplanmıştır. Ölü doğumlar ve yaşamın ilk yedi günü içinde (erken neonatal dönemde) meydana
gelen ölümlere ilişkin bilgiler, 1,000 ölü doğum ve canlı doğumdaki ölü doğum ve erken
neonatal ölüm sayısını, yani perinatal ölüm hızını, hesaplamak için kullanılmıştır.
9.1 Veri Kalitesinin Değerlendirilmesi
Ölüm hızlarının doğruluğu, hem tahminin örnekleme değişkenliğine hem de örnekleme
dışı hatalara bağlıdır. Örnekleme değişkenliği ve örnekleme hataları ayrıntılı olarak EK C’de
tartışılmaktadır. Örnekleme dışı hataların büyüklüğü, çocuğun doğum yılı ve ölüm yaşının
doğru bir şekilde beyan edilmesi ve doğru bir şekilde kaydedilmesi yanında doğum ayı ve yılının
eksiksiz bir şekilde alınmasına bağlıdır. Doğumların ve ölümlerin beyan edilmemesi ölüm
hızlarına ilişkin tahminleri; doğumların ve ölümlerin tarihinin kaydırılması ölüm hızlarına ilişkin
eğilimleri; ölüm yaşının yanlış beyanı ise ölümlerin yaş yapısını bozmaktadır. Demografik
araştırmalarda retrospektif bilgi toplarken karşılaşılan en ciddi örnekleme dışı hata, doğumların
ve çocuk ölümlerinin eksik beyan edilmesidir. Doğumların ve ölümlerin eksik bildiriminde,
annelerin üzücü bir olay olan kendi çocuklarının ölümleri üzerinde konuşmak istememeleri veya
içinde yaşanan kültürel ortamın annelerin konu üzerinde konuşmalarını engelleyici bir rol
oynaması da etkili olabilmektedir. Doğumların ve ölümlerin eksik bildirimi, doğum ya da ölüm
olayının gerçekleştiği tarihin çok gerilere gittiği durumlarda daha ciddi olarak yaşanmaktadır.
Bu raporun EK D bölümünde, TNSA-2008’de ortaya çıkan örnekleme dışı hatalara ilişkin bazı
tablolar yer almaktadır.
Doğumların takvim yıllarına göre dağılımında gözlenen beklenmeyen bir örüntü, eksik
bildirimin ya da yaş beyanındaki hataların bir göstergesi olabilir. Tablo D.3’de görüldüğü gibi,
araştırmadan önceki son 15 yılda meydana gelen canlı doğumların sadece yüzde 2’sinin doğum
yılı bilgisi alınamamıştır. Hem ay hem de yıl bilgisi tam olarak alınamayan doğumların oranı ise
yüzde 1’in de altındadır. Doğum tarihçesinde tespit edilen ölümlerin yaklaşık olarak yüzde
1’inin ölüm yaşı eksiktir. Ölen çocukların doğum ayı ve yılı bilgisinin beyanında daha fazla
eksiklik bulunmasına karşın (sırası ile yüzde 81 ve yüzde 97), genel olarak doğum ayı ve yılı
bilgisinin neredeyse tama yakın olarak beyan edildiği görülmektedir (Tablo D.4). Doğum
tarihinin tam olarak beyanı araştırma tarihinden geriye doğru gidildikçe azalmaktadır. Ancak,
1994 yılından araştırma tarihine kadar meydana gelen doğumların ay ve yıl bilgisinin tam olarak
beyanı yüzde 95’in üzerindedir. Takvim dönemini içine alan 2003 ve sonrasındaki doğumlar
için bu oranlar yüzde 100 seviyesindedir.
132 | Bebek ve Çocuk Ölümlülüğü