Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, 2008 - Hacettepe Üniversitesi ...

(yüzde 4) iken en yüksek ihtiyaç Doğu bölgesindedir (yüzde 14). Benzer şekilde NUTS 1
bölgelerinde karşılanmamış aile planlaması ihtiyacı, Batı Marmara’daki yüzde 3 ile
Güneydoğu Anadolu’daki yüzde 15 arasında değişmektedir. Eğitimli kadınların, gebeliği
önleyici yöntem kullanma eğiliminin eğitimi olmayan kadınlara göre daha yüksek olması
nedeniyle, artan eğitim düzeyi ile birlikte karşılanmamış aile planlaması ihtiyacı düşmekte ve
karşılanan talep yüzdesi artmaktadır. Hanehalkı refah düzeyinde de benzer bir örüntü vardır.
En yüksek refah düzeyine sahip olan kadınların karışılanmamış aile planlaması ihtiyacı da en
düşüktür.
8.3 İdeal Çocuk Sayısı
Bu bölüme kadar olan kısımda cevaplayıcının sahip olduğu çocuklarının sayısı dikkate
alınarak geleceğe yönelik istekleri üzerinde durulmuştur. TNSA-2008’de, mevcut aile
büyüklüğüne çok fazla bağlı kalmadan kadınlara sahip olmak istedikleri ideal çocuk sayısına
ilişkin sorular sorularak doğurganlık tercihlerine dair bilgiler elde edilmeye çalışılmıştır.
Toplam ideal çocuk sayısını belirlemek için kadınlara, aile kurma sürecinin en başına
dönebilselerdi kaç çocuk sahibi olmak istedikleri sorusu yöneltilmiştir. Bu soru, kadınların
sahip oldukları aile büyüklüğünden bağımsız olarak soyut düşünmelerini gerektirdiği için
cevaplanması oldukça zor bir sorudur. Bunun için, hiç çocuğu olmayan kadınlara eğer tam
istedikleri sayıda çocuk sahibi olabilmeleri mümkün olsaydı hayatları boyunca kaç çocuk
sahibi olmayı isteyecekleri sorulmuştur. Çocuğu olan kadınlara ise, çocukları olmadığı
günlere dönebilselerdi ve istedikleri çocuk sayısını seçme şanslarını olsaydı sahip olmak
istedikleri çocuk sayısı sorulmuştur.
Genellikle, sahip olunan çocuk sayıyla ideal çocuk sayısı arasında yakın bir ilişki
olduğu gözlenmektedir. Bunun iki farklı nedeni olabilir. Birinci neden, geniş aile isteyen
kadınların diğer kadınlara göre daha fazla çocuk sahibi olmaya eğilim göstermeleridir. İkinci
neden ise, kadınların sahip oldukları çocuk sayısına göre ideal çocuk sayılarını rasyonalize
ederek gerçekte olduğundan daha yüksek söylemeleridir. Kalabalık aileleri olan kadınlar
ortalama olarak çekirdek aileye sahip olanlardan yaşça daha büyük oldukları için 20 veya 30
yıl evvel edinileni tutumlar nedeniyle daha yüksek ideal aile büyüklükleri belirtmeleri
olasıdır. İdeal çocuk sayısının belirlenmesinde bir miktar rasyonalize etme ihtimali olmasına
karşın, ideal çocuk sayısı için cevaplayıcılar çoğu zaman hayattta olan çocuklarının
sayısından daha düşük bir sayı söylemişlerdir.
Tablo 8.5 evlenmiş kadınların sahip oldukları yaşayan çocuk sayısına göre ideal çocuk
sayısının ve ortalama ideal çocuk sayısının dağılımını göstermektedir. Hiç çocuğu olmayan
kadınlar dışında, gerçekte sahip olunan çocuk sayısı ile ideal çocuk sayısı arasında doğrusal
bir ilişki vardır. Cevaplayıcıların yarısı iki çocuğu ideal sayı olarak ifade ederken, kadınların
sadece yüzde 18’i dört ve daha fazla sayıda çocuğu ideal olarak görmektedir. Ortalama ideal
çocuk sayısı evlenmiş ve halen evli kadınlar için 2.5’tir. Dört veya daha fazla çocuğu olan
kadınlarda ortalama ideal çocuk sayısı 3.2 iken bu sayı hiç çocuğu olmayan veya bir çocuğa
sahip kadınlarda 2.2’dir. Son 15 yılda, evli kadınlar arasında ortalama ideal çocuk sayısının
neredeyse hiç değişmemesi de ilginç bir bulgudur (TNSA-1993’te 2.4, TNSA-1998, TNSA-
2003 ve TNSA-2008’de 2.5).
Doğurganlık Tercihleri | 125