Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, 2008 - Hacettepe Üniversitesi ...

4.5 Doğum Aralıkları
Ardışık iki canlı doğum arasında geçen dönemi ifade eden doğum aralıklarının
incelenmesi doğum aralığının örüntüsü ve dolayısıyla anne ve çocuk sağlığı hakkında bilgi
vermektedir. Kısa doğum aralıkları, anne ve çocuk için yüksek ölüm riski taşımaktadır.
Araştırmalar bir önceki doğumun üzerinden 24 ay geçmeden doğan çocuklarda hastalık
riskinin arttığını göstermektedir. Kısa doğum aralıkları aynı zamanda anne sağlığını da tehdit
eden bir durumdur.
Tablo 4.7, TNSA-2008’den önceki beş yılda meydana gelen doğumların bir önceki
doğumdan sonra geçen süreye göre yüzde dağılımlarını vermektedir. Sonuçlar, Türkiye’de
doğum aralıklarının uzun ve ortanca doğum aralığının 44 ay olduğunu göstermektedir.
Türkiye’de, uzun süreli emzirme ve doğum sonrası geçici kısırlık, uzun doğum aralıklarının
göreceli olarak yüksek seviyede olmasına bulunmaktadır. Doğumların yaklaşık olarak beşte
üçü, bir önceki doğumdan en az üç yıl sonra meydana gelirken beşte birinden biraz fazlası ise
24-35 aydan sonra gerçekleşmiştir. Doğumların yüzde 20’si bir önceki doğumdan “çok kısa”
bir süre sonra, yani takip eden 24 ay içinde gerçekleşmiştir. TNSA-2003 sonuçları (yüzde 27)
dikkate alındığında bu konuda bir iyileşme gözlenmektedir. Bir önceki araştırma ile
karşılaştırıldığında ortanca doğum aralığında belirgin bir artış söz konusudur. TNSA-2003’de
36 ay olan ortanca doğum aralığı, TNSA-2008’de 44 aya yükselmiştir. Bu durum, son beş yıl
içinde ortanca doğum aralığının yüzde 22 arttığını göstermektedir.
Doğum aralıkları bir önceki çocuğun cinsiyetine göre çok büyük farklılıklar
göstermemektedir. Yirmi-yirmidokuz yaş grubundaki kadınların yüzde 29’u doğumları
arasında 24 aydan daha kısa bir süre bırakırken 30-39 yaş grubundaki kadınların yüzde
13’ünün benzer bir davranış içinde olduğu görülmektedir. Eğitim düzeyi ve doğum aralıkları
arasında güçlü bir ilişki bulunmaktadır. Doğum aralıkları çocuğun doğum sırası arttıkça
büyümektedir. Bir önceki çocuğun hayatta olma durumu ile doğum aralıkları arasında güçlü
bir ilişki bulunmaktadır: Bir önceki çocuğun ölmüş olması durumunda doğum aralığının 18
aydan kısa olmasının çocuğun hayatta olması durumuna göre 4 kat daha fazla olduğu olduğu
görülmektedir. Bir önceki çocuğun yaşaması durumunda 45 ay olan ortanca doğum aralığı, bir
önceki çocuğun hayatta olmaması durumunda 25 aya düşmektedir.
Genel olarak doğum aralıklarındaki farklılıkların yerleşim yeri, bölge, eğitim ve refah
durumu temelinde doğurganlıkta gözlenen farklılıklar ile tutarlı olduğu görülmektedir.
Toplam doğurganlık hızının yüksek olduğu durumlarda doğum aralıklarının daha kısa, düşük
olduğu durumlarda ise daha uzun olduğu görülmektedir. Kırsal yerleşim yerlerinde
doğumların kentsel yerleşim yerlerine göre daha kısa aralıklarla yapıldığı görülmektedir
(sırasıyla 34.2 ve 47.8). Türkiye’nin doğusunda yer alan bölgeler diğer bölgelere göre daha
kısa ortanca doğum aralıklarına (31-33 ay) sahiptir. Ortanca doğum aralığı, Batı Marmara ve
Batı Karadeniz bölgelerinde ise (56 ay) daha uzundur. Doğum aralıkları, eğitimsiz kadınlarda
lise ve üzeri eğitim alan kadınlara göre daha kısadır. Örneğin, eğitimsiz kadınların yüzde 30’u
bir önceki doğumun üzerinden 24 ay geçmeden yeni bir doğum yaparken, bu oran en az lise
mezunu olan kadınlarda yüzde 15 düzeyine gerilemektedir. İlköğretim birinci kademe
düzeyinde eğitime sahip olan kadınlarda 24 aydan kısa doğum aralıklarının yüzdesinin düşük
olduğu dikkati çekmektedir. En yüksek refah düzeyindeki kadınlar arasında ortanca doğum
Doğurganlık | 69