Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, 2008 - Hacettepe Üniversitesi ...

Altı yaşındaki çocuklar arasında gözlenen düşük okula devam etme oranları, bu yaş
grubundaki bazı çocukların okulun başladığı tarihte henüz 6 yaşını doldurmamış olmasından
dolayı okula başlayamamış olmasından kaynaklanmaktadır. Genel olarak 15 yaşın altındaki
kız ve erkek çocukların çoğunluğu okula devam etmektedir. Ancak erkek çocuklar arasında
okula devam etme oranları genel olarak kız çocuklarına göre yüksektir. Cinsiyetler arasındaki
eğitim farklılığı yaş ile birlikte bir miktar artmakta ve özellikle ilköğretimin birinci basamağı
sonrasında (13 yaş ve üstü) farklılık daha da büyümektedir.
Tablo 2.6.1’de ve Tablo 2.6.2’de yerleşim yerine, bölgeye, hanehalkı refah düzeyine
göre net okullaşma oranları (NOO) ve brüt okullaşma oranları cinsiyete ve okul düzeyine göre
verilmektedir. İlköğretim için NOO, ilköğretim çağında olup (6-13 yaş) ilköğretime devam
eden nüfusun ilköğretim çağındaki nüfusa oranıdır. Lise için NOO, lise çağında olup (14-16
yaş) liseye devam eden nüfusun lise çağındaki nüfusa oranıdır. Tanımı gereği NOO, yüzde
100’ü geçemez. İlköğretim için BOO, hangi yaşta olursa olsun ilköğretime devam eden
nüfusun resmi olarak ilköğretim çağındaki nüfusa (6-13 yaş) oranıdır. Lise için BOO, 24
yaşına kadar hangi yaşta olursa olsun liseye devam eden nüfusun lise çağındaki nüfusa (14-16
yaş) oranıdır. Eğer ilgili eğitim seviyesine göre yaşı büyük veya küçük olan çok sayıda çocuk
varsa, BOO yüzde 100’ün üzerine çıkabilir. Araştırma tarihindeki eğitim yılının herhangi bir
zamanında okula kayıtlı olan öğrenciler halen okula devam ediyor olarak kabul edilmişlerdir.
Tablo 2.6.1’de 6-13 yaş arası çocukların yüzde 93’ünün ilköğretime devam etmekte
olduğu, Tablo 2.6.2’de ise 14-16 yaş arasındaki çocukların yüzde 61’inin lise eğitimine
devam etmekte oldukları görülmektedir. İlköğretim zorunlu olduğu için ilköğretim çağındaki
erkek ve kız çocukların okula devam etme oranları hemen hemen aynıdır, her on erkek ve kız
çocuktan dokuzu okula devam etmektedir. Lise eğitiminde erkeklerin okula devam etme
oranları daha yüksektir (erkek çocuklar için yüzde 65, kız çocuklar için yüzde 57). İlköğretim
düzeyinde, hem NOO hem de BOO kır ve kent arasında çok fazla farklılaşmamaktadır,
katılım oranları kentte kıra göre çok az daha yüksektir. Doğu bölgesi ve diğer bölgeler
arasında hem ilköğretim düzeyinde hem de lise düzeyindeki belirgin bir farklılaşma vardır.
Lise düzeyindeki bölgesel farklılaşmalar, ilköğretim düzeyindeki farklılaşmalardan daha çok
göze çarpmaktadır; örneğin Kuzeydoğu Anadolu’da yüzde 41 gibi düşük bir düzeyde olan
NOO, Batı Anadolu’da yüzde 73 gibi yüksek bir düzeye çıkmaktadır. Hem ilköğretim hem de
lise düzeylerinde okula devam etme oranları zengin hanelerde daha yüksek olsa da, refah
düzeyinin lise eğitimine devam etme oranları üzerindeki etkisi daha büyüktür. Net okullaşma
oranları göz önüne alındığında en yoksul refah düzeyinde yer alan hanelerde yaşayan
çocukların yüzde 28’i lise eğitimine devam ederken, en zengin refah düzeyindeki hanelerde
yaşayan çocukların yüzde 88’i liseye devam etmektedir.
Eğitimde cinsiyet farklılığı endeksi (ECFE), kız çocuklarının NOO’sunun, erkekler
çocukların NOO’suna oranıdır. ECFE, BOO için de aynı şekilde hesaplanmaktadır. Eğitimde
cinsiyet farklılığı endeksleri hem ilköğretim hem de lise düzeyleri için Tablo 2.6.1 ve 2.6.2’de
verilmektedir. ECFE okula devam oranlarında cinsiyet farklılıklarının boyutunu ortaya
koymaktadır. Eğer eğitimde cinsiyet farkı yoksa, ECFE 1 değerini alacak, erkekler lehine
cinsiyet farkı büyüdükçe ECFE 0 değerine yaklaşacaktır. Cinsiyet farkının kız çocukların
lehine olması durumunda ECFE birin üzerinde bir değer alacaktır. TNSA-2008’de ECFE
ilköğretim çağı için 0.98, lise çağı için 0.83 olarak hesaplanmıştır. Bu değerler TNSA-2003’te
Hanehalkı Nüfusu ve Konut Özellikleri | 27