Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, 2008 - Hacettepe Üniversitesi ...

Belirli bir yaşın altındaki çocuklardan nüfus ve sağlık bilgilerinin toplandığı
araştırmalarda yaş kaydırması sıkça karşılaşılan bir durumdur. Bu durum genellikle
görüşmecilerin son beş yılda doğan çocukların doğum yılını bu dönemin (TNSA-2008 için
Ocak 2003 ile araştırma tarihine kadar olan dönem) dışına kaydırmaları ile gerçekleşir. Bu
kaydırmanın nedeni, son beş yılda doğan çocuklar için sorulan anne ve çocuk sağlığına ilişkin
çok sayıda sorunun getirdiği iş yükünden kaçarak görüşme süresini kısaltmaktır. Tablo D.4’de
sadece ölen çocuklar için söz konusu dönemin dışına bir kaydırma yapıldığı görülmektedir.
Takvim yılı oranlarından da görüldüğü gibi, ölen çocuklar için 2003 yılında bir eksiklik, 2002
yılında ise bir fazlalık bulunmaktadır. TNSA-2008’de ölen çocukların periyod dışına
kaydırılmaları da anne ve çocuk sağlığı bölümündeki soruların iş yükünden kaçmakla ilgili
olabilir. Çocukların özellikle de ölen çocukların araştırmadan önceki beş yıllık dönemin dışına
kaydırılmaları, araştırmadan önceki beş yıl için hesaplanan bebek ve çocuk ölüm hızlarının
mevcut durumdan daha düşük düzeyde hesaplanmasına neden olabilir. Ölen çocuk sayısının
2003-2005 döneminde 2000-2002 dönemine göre daha az olması da ölen çocuk sayısının eksik
beyan edilmiş olduğunu göstermektedir. Ancak, bu kaydırma TNSA-2008’in son beş yıllık
dönemi için hesaplanan ölüm hızları üzerinde, TNSA-2008’in son beş yıllık dönemine 2003
yılından sadece iki ayın (Kasım ve Aralık) dahil olması nedeniyle, minimal bir etki yapmaktadır.
Son beş yıl için hesaplanan ölüm hızlarının pay ve paydasında 2003 yılının söz konusu iki
ayında meydana gelen sadece 2 ölüm ve 73 doğum yer almaktadır.
Doğum tarihçesi verilerinin güvenilirliğine ilişkin bir başka değerlendirme, bütün canlı
doğumlar için cinsiyet oranlarının hesaplanmasıdır. Bu oranların, 105 erkek çocuk doğumuna
karşılık 100 kız çocuk dolayında olması beklenir. Tablo D.4, doğum tarihçelerinde yer alan tüm
canlı doğumlar arasında cinsiyet oranının beklentilere uygun olarak 106 olduğunu
göstermektedir. Cinsiyet oranı, 2000-2004 yılları arasında meydana gelen canlı doğumlar için
ise yine beklentilere uygun olarak 104’tür. Daha önceki dönemler için doğumda beklenen
cinsiyet oranlarında dalgalanmalar gözlenmesine rağmen, kız ve erkek çocuklar için sistematik
olarak fazla ya da az kaydedilme söz konusu değildir.
Ölümlerin eksik beyanının genellikle erken neonatal dönemde sonraki dönemlere göre
daha yüksek olduğu varsayılır. Ölümlerin beyan edilmemesi ya da bazı erken dönem ölümlerinin
ölüm yerine ölü doğum olarak beyan edilmesi ya da araştırmadan çok önceki dönemlerde olan
ölümlerin beyan edilmesinin unutulması da sık karşılaşılan durumlardır. Ölümlerin beyan
edilmemesinin çocukluk dönemi ölüm hızları üzerindeki etkisini ölçmek için iki gösterge
kullanılmaktadır: Bunlardan birincisi, erken neonatal ölümlerin neonatal içindeki yüzdesi;
ikincisi ise neonatal ölümlerin bebek ölümleri içindeki yüzdesidir. Doğumdan hemen sonra ölen
bebeklerin daha uzun yaşayan bebeklerden ve araştırmadan çok önceki dönemlerde ölen
bebeklerin ise yakın dönemlerde ölen bebeklerden daha sık eksik beyan edildiği görülmektedir.
Erken neonatal ölümlerinin eksik beyan edilmesi, erken neonatal ölümlerinin neonatal ölümler
içindeki payının kabul edilemez bir biçimde azalması ile sonuçlanacaktır. Tablo D.5’de neonatal
dönemde ölen bebeklerin öldüklerinde kaç günlük olduklarının yüzde dağılımı verilmektedir.
TNSA-2008’de erken neonatal ölümlerin toplam neonatal ölümler içindeki payının yüksek
olduğu (son beş yıllık dönem için yüzde 88) ve dolayısı ile eksik beyanın söz konusu olmadığı
net bir biçimde görülmektedir. Tablo D.6’da ise neonatal ölümlerin bebek ölümleri içindeki
payının, Türkiye’de azalan bebek ölümleri ile tutarlı olarak kabul edilebilir düzeyde (yüzde 79)
olduğunu göstermektedir.
Bebek ve Çocuk Ölümlülüğü | 133