Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, 2008 - Hacettepe Üniversitesi ...

BEBEK VE ÇOCUK ÖLÜMLÜLÜĞÜ 9
İsmet Koç, İlknur Yüksel ve Mehmet Ali Eryurt
Bu bölüm, bebeklik ve erken çocukluk dönemindeki ölümlerin düzeyi, örüntüsü ve
farklılaşması yanında yüksek riskli doğurganlık davranışının yaygınlığını ortaya koymayı
hedeflemektedir. Bebeklik ve çocukluk dönemlerindeki ölümlerin düzeyi, ülkenin sosyoekonomik
durumunu ve ülke nüfusunun yaşam kalitesini daha iyi anlamamıza katkıda
bulunmaktadır. Bu alanda yapılan çalışmalar, bebek ve çocuk ölümlerine ilişkin bilgilerin sosyoekonomik
ve demografik özelliklere göre ortaya konulmasının risk altındaki sosyal grupların
tespit edilmesine yardımcı olduğunu göstermektedir. Çocuk ve özellikle de bebek ölüm hızları
sıkça sosyal kalkınma göstergeleri ya da toplumun sağlık durumunun özel göstergeleri olarak
kullanılmaktadır. Çocukluk dönemi ölümlerinin düzeyi ve örüntüsünün tespiti, sağlık
programlarına yön vermekte ve çocuğun hayatta kalması için gösterilen çabaların
geliştirilmesine önemli katkılar sunmaktadır. Ayrıca, çocukluk dönemi ölüm hızları nüfus
projeksiyonlarında da kullanılmaktadır.
Binyıl Kalkınma Hedefleri’nin önemli amaçlarından birisi de bebek ve çocuk ölümlerinin
2015 yılına kadar üçte iki oranında azaltılmasıdır. Bu amacın doğumun eğitimli bir sağlık
personeli tarafından yapılması, sekiz önlenebilir hastalığa karşı aşılanmanın yapılması ve kadının
statüsünün eğitime ve iş yaşamına katılımının arttırılarak yükseltilmesi aracılığı ile
gerçekleştirilebileceği öngörülmektedir. Bu anlamda, TNSA-2008 sonuçları zamanlama olarak
ulusal politikaların Binyıl Kalkınma Hedefleri’ne ulaşılmasındaki etkisini değerlendirmekte
büyük bir öneme sahiptir.
Bu bölümde sunulan ölüm hızları, Kadın Sorukağıdı’nda yer alan doğum tarihçesi aracılığı
ile toplanan bilgiler kullanılarak hesaplanmıştır. Sorukağıdının bu bölümünde başından en az bir
evlilik geçmiş 15-49 yaş grubundaki kadınlara öncelikle canlı doğum yapıp yapmadıkları ve
eğer yapmışlarsa kendilerinin yanında ya da başka bir yerde yaşayan çocukları ile ölen
çocuklarının sayısı sorulmuştur. Bunlara ek olarak, kadınlara ilk çocuklarından başlayarak her
bir canlı doğumları için ayrıntılı sorular sorulmuştur. Bu kapsamda, annelere doğumun çoğul
olup olmadığı; çocukların cinsiyeti; doğum tarihleri; (ay ve yıl olarak); hayatta olma durumları;
hayatta olan çocukların araştırma tarihindeki yaşları; hayatta olmayan çocukların ölüm yaşları
sorulmuştur. Ölüm yaşı bilgisi, yaşamının ilk ayı içinde ölen çocuklar için gün olarak; ikinci
yaşına kadar ölen çocuklar için ay olarak; daha sonra ölen çocuklar için ise yıl olarak alınmıştır.
Bu bilgiler kullanılarak bu bölümde aşağıdaki bebek ve çocuk ölüm göstergeleri 1
hesaplanmıştır:
1 Bu bölümde hesaplanan ölüm olasılıklarının detaylı bir anlatımı Rutstein (1984)’de bulunabilir. Bu bölümdeki ölümlülük
göstergeleri, hız değil, klasik hayat tablosu yöntemi ile hesaplanan gerçek olasılıklardır. Ölüm olasılıklarının hesaplanması sürecinde
öncelikle herhangi bir dönemdeki ölümler ve ölümlere maruz çocuklar 0, 1-2, 3-5, 6-11, 12-23, 24-35, 36-47, and 48-59 aylık yaş
aralıklarına göre tablolaştırılmışlardır. Daha sonra, yaş-aralığına-özel hayatta kalma olasılıkları hesaplanmıştır. Son olarak, yaşaralığına-özel
hayatta kalma olasılıkları birbirleri ile çarpılarak ve çarpım sonuçları birden çıkarılarak daha geniş yaş aralıkları için
ölüm olasılıkları hesaplanmıştır:
Bebek ve Çocuk Ölümlülüğü | 131