Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, 2008 - Hacettepe Üniversitesi ...

2.5 Hanehalkı Refahı
Bu raporda yer alan tabloların pekçoğunda standart temel özelliklere ek olarak
hanehalkının ekonomik düzeyinin bir göstergesi olan hanehalkı refah düzeyine de yer
verilmektedir. TNSA-2008’de tüketim ve gelire ilişkin veri toplanmamış, hanehalkı ve konut
özelliklerine, hanehalkının sosyo-ekonomik durumunun bir ölçütü olarak bir dizi dayanıklı
tüketim malına sahip olunup olunmadığına dair veri toplanmıştır. Hanehalkı refah düzeyi
endeksi yakın dönemde geliştirilen ve pekçok ülkede hanehalkı gelir düzeyindeki farklılıkları
ve sağlık sonuçlarını ölçmek için denenmiş olan bir göstergedir (Rutstein vd., 2000). Elde
edilen hanehalkı refah düzeyi endeksi harcama ve gelir ölçütleriyle tutarlı bir refah düzeyi
göstergesi olmaktadır (Rutstein, 1999). Hanehalkı refah düzeyi endeksi televizyondan arabaya
kadar pekçok dayanıklı tüketim malına sahip olunup olunmadığına ve içme suyunun kaynağı,
tuvalet imkanları, zemin malzemesi gibi konut özelliklerine bakılarak oluşturulmuştur.
Örneklemde yer alan hanehalkı verisinden tek bir hanehalkı refah düzeyi endeksi
oluşturulmuş ve raporda yer alan tabloların hemen tamamında kullanılmıştır. Herbir dayanıklı
tüketim malı temel bileşenler tekniği ile yaratılan bir ağırlık (faktör skoru) ile
ağırlıklandırılmış ve elde edilen değerler sıfır ortalama ve bir standart sapma ile standart
normal dağılıma göre standartlaştırılmışlardır (Gwatkin vd., 2000). Daha sonra her
hanehalkına herbir dayanıklı tüketim malı için bir skor atanmış ve skorlar her hanehalkı için
toplanmıştır. Hanehalkı üyeleri içerisinde yaşadıkları hanehalkının toplam skoruna göre
sıralanmışlardır.
Yüzde 20’lik refah dilimlerini yaratmak için de jure hanehalkı nüfusu, kişinin
içerisinde yaşadığı hanehalkının refah düzeyini temsil eden bir endekse göre, herbiri aynı
sayıda kişiye sahip olan beş refah düzeyi kategorisine ayrılmıştır. Ülke genelinde her bir
yüzde 20’lik dilimde yaklaşık olarak nüfusun yüzde 20’si bulunmaktadır.
Tablo 2.12 yerleşim yeri, bölge ve NUTS 1 bölgelerine göre de jure hanehalkı nüfusun
hanehalkı refah düzeyine göre dağılımını göstermektedir. Bu dağılım refahın coğrafi alanlara
dağılımının eşit olup olmadığını göstermektedir. Kırsal alanlardaki hanehalklarının yarısından
fazlası (yüzde 53) en yoksul yüzde 20’lik dilimde yer alırken kentsel alanlarda bu oran yüzde
8’dir. Öte yandan kentteki hanehalklarının yarısından fazlası (yüzde 52) dördüncü ve beşinci
yüzde 20’lik dilimlerde yer alırken, kırdaki hanehalklarında bu oran yüzde 9’dur. Beklendiği
gibi bölgeler arasında refah dağılımı açısından büyük farklılıklar bulunmaktadır. Doğu
bölgesinde nüfusun en büyük bölümü (yüzde 46) en yoksul yüzde 20’lik dilimde yer alırken,
Batı bölgesinde nüfusun en büyük bölümü (yüzde 29) en zengin yüzde 20’lik dilimde yer
almaktadır. Bu bulguya paralel olarak, ülkenin doğu kesiminde bulunan NUTS 1 bölgeleri,
Kuzeydoğu Anadolu, Orta Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde nüfusun en
büyük bölümü en yoksul yüzde 20’lik dilimde yer almakta iken (sırasıyla yüzde 52, yüzde 49
ve yüzde 43) İstanbul, Doğu Marmara ve Batı Anadolu bölgelerinde nüfusun en küçük
bölümü en yoksul yüzde 20’lik dilimdedir (sırasıyla yüzde 2, yüzde 5 ve yüzde 7) .
38 | Hanehalkı Nüfusu ve Konut Özellikleri