գնալով ավելանում էր, որը պայմանավորված էր ինչպես բնական աճով, այնպես էլ մեխանիկական շարժով: 1897 թ. համառուսաս- տանյան մարդահամարի համաձայն Օլթիի օկրուգի բնակչությու- նը կազմում էր 31519 մարդ 1 : Հայությունը մեծամասնություն էր կազմում միայն Օլթի քաղաքում: Քաղաքի 2373 բնակչից հայ էին 1056-ը (44,5 %), ռուս` 709-ը (29,87 %), թուրք` 357-ը (15,04 %), քո- ւրդ` 7-ը (0,29 %), հույն` 101-ը (4,25 %), լեհ` 31-ը (1,3 %), այլ ազգե- րի ներկայացուցիչներ` 112-ը (4,72 %): Օլթիի օկրուգի կտրվածքով պատկերը հետևյալն էր. օկրուգի 31519 բնակչից թուրք էին 19719-ը (62,56%), քուրդ` 3505-ը (11,12 %), հայ` 3125-ը (9,9 %), հույն` 2704- ը (8,57 %), ռուս` 1038-ը (3,29 %), թուրքմեն` 999-ը (3,17 %), լեհ` 48- ը (0,15 %), այլ ազգերի ներկայացուցիչներ` 381-ը (1,2 %) 2 : Հայերը հիմնականում բնակվում էին Ջուջուրիս, Զարդոնիս, Կուբաթ, Բարդուս, Ագրակ, Օլոր, Թամռոտ, Ջերմուկ, Բանջրուտ և Փոսիկ գյուղերում: Օլթիի օկրուգի էթնոժողովրդագրական պատկերի փոփո- խության գործում, բացի մեխանիկական շարժից և բնական աճից, որոշակի դեր ունեին նաև էթնոկրոնական գործընթացները, որոնց շարքում կարելի է առանձնացնել 1880 թ. Օլթիի օկրուգում տեղի ունեցած ուշագրավ մի իրադարձություն: Այսպես, 1880 թ. Օլթիի և օկրուգի մի շարք գյուղերից մահմեդականներ են գալիս Կարսի ա- ռաջնորդ Աղվանյան եպիսկոպոսի մոտ` խնդրելով, որ իրենց մկր- տեն և ընդունեն հայոց եկեղեցու գիրկը: Խնդրատուները, որ իրենց հետ տարել էին պապենավանդ մագաղաթներ, շարականներ, ա- վետարաններ, սկիհ, մասնատուփ, մեռոնի ամաններ, ասում են.- 1 Տե´ս Первая всеобщая перепись населения Российской империи 1897 г., LXIV, Карсская область, тетрадь II, под редакцией Н. А. Тройнмицкаго, С-Петербург, 1904, стр. 1, հմմտ. ЦГИАГ, ф. 1438, оп. 1, д. 323, л. 1. 2 Նույն տեղում: 219
«Մեր պապերը մեզ աւանդ էին թողել, որ երբ լոյսը գայ մենք բերե- նք ձեզ յանձնենք այս աւանդները և խնդրենք, որ մեզ նորից ընդու- նէք ձեր մեջ, որտեղից մեզ հեռացրել էին բռնաւորները» 1 : Խնդրա- գիրը կաթողիկոսին ներկայացվեց, որն էլ իր հերթին այն ներ- կայացրեց փոխարքային, որպեսզի թույլատրեն ժողովրդի ցան- կությունն ի կատար ածել: 1883 թ. խնդիրն ուղղվում է Կարսի նա- հանգապետին: Վերջինիս օգնական գնդապետ Պետանդերը, պարտավորված լինելով այդ մասին զեկուցելու պետական խո- րհրդին, հայ գրող, պատմաբան և աշխարհագրագետ Ատրպետի հետ (վերջինս այդ տարիներին Հայոց պատմություն էր դասավան- դում Կարսում) մեկնում է Օլթիի օկրուգի գյուղեր` խնդրին տեղո- ւմ ծանոթանալու և լուծում տալու նպատակով 2 : Սակայն, թե ինչ- պես շարունակվեց այս գործընթացը, արդյոք բավարարվեց խնդ- րատուների պահանջը, թե ոչ, հայտնի չէ: Մեր կարծիքով, ցարա- կան կառավարությունը չցանկանալով Օլթիի օկրուգում հայկա- կան էթնիկական մեծամասնություն ունենալ, չպիտի աջակցեր բռնի մահմեդականացվածների` իրենց առաքելական քրիստոնյա ակունքներին վերադառնալու գործընթացին: Դա միանշանակ կհակասեր հայ ժողովրդի և Հայ առաքելական եկեղեցու նկատմա- մբ ինքնակալության վարած քաղաքականությանը, ուստի և Օլթիի օկրուգի մահմեդականների հայացման գործում ռուս կառավարող վերնախավի բացասական դիրքորոշումը, նրանց ոչ հայամետ կեցվածքի պարագայում, կլիներ ավելի տրամաբանական: Այսպիսով, չնայած ռուսական իշխանությունների վարած էթնոժողովրդագրական ոչ հայանպաստ քաղաքականությանը և Օլթիի օկրուգից Թուրքիա արտագաղթած մահմեդականների փո- 1 Ատրպետ, նշվ. աշխ., էջ 11: 2 Նույն տեղում: 220
- Page 1 and 2:
вڲêî²ÜÆ Ð²Üð²äºî
- Page 3 and 4:
22 ԿԱՐԻՆԵ ՄԵԼԻՔՅԱՆ Հ
- Page 5 and 6:
թղթակցությունը, նա
- Page 7 and 8:
Թեոփանեսն ինքը քան
- Page 9 and 10:
Կոստանդին V-ի թագավ
- Page 11 and 12:
թյուն չէր արվում, ա
- Page 13 and 14:
հանգամանքը, որ VIII դ.
- Page 15 and 16:
Հարկավ, պատկերների
- Page 17 and 18:
ցատրել սրբապատկերն
- Page 19 and 20:
պատկերամարտ կայսրե
- Page 21 and 22:
այս խնդրի շուրջ Հայ
- Page 23 and 24:
րարվելով պատկերամա
- Page 25 and 26:
մոլին Թադէոս և Եսայ
- Page 27 and 28:
Նիկիայի VII տիեզերաժ
- Page 29 and 30:
СУТЬ ИКОНОБОРСТВА 4
- Page 31 and 32:
Theodora mobilized the iconodules a
- Page 33 and 34:
Հայկական աղբյուրնե
- Page 35 and 36:
ղեցնում էր Հայոց սպ
- Page 37 and 38:
թուղիկոսութեան իւր
- Page 39 and 40:
ւցման թվականն է, այ
- Page 41 and 42:
Փոտի նամակն անմիջա
- Page 43 and 44:
Շիրակավանի ժողովին
- Page 45 and 46:
նչդեռ ժողովին նա ին
- Page 47 and 48:
Հետևապես չէր բացառ
- Page 49 and 50:
կողմերի փոխանակած
- Page 51 and 52:
churches. After investigating the l
- Page 53 and 54:
положение государс
- Page 55 and 56:
развивать свой обо
- Page 57 and 58:
культуре Киликийск
- Page 59 and 60:
Остановимся подроб
- Page 61 and 62:
Именно эту традици
- Page 63 and 64:
той у Франков, то вс
- Page 65 and 66:
На многих изображе
- Page 67 and 68:
мечи могли встреча
- Page 69 and 70:
соглашения дают ин
- Page 71 and 72:
90 MARIYA ROMANOVA UNIVERSITY PAUL-
- Page 73 and 74:
րում ներկայացնել ա
- Page 75 and 76:
ական թվականներին ֆ
- Page 77 and 78:
շփումներում: Հենց վ
- Page 79 and 80:
էր բանակցել մոնղոլ
- Page 81 and 82:
կաններին առևտրական
- Page 83 and 84:
էր խաչակիրների մյո
- Page 85 and 86:
մեկը հուշում է, որ Հ
- Page 87 and 88:
փայտանյութ), ձիերի,
- Page 89 and 90:
ին Ադրիատիկ ծովում
- Page 91 and 92:
կապ պաշտպանելու հա
- Page 93 and 94:
Սանուտոյի կողմից պ
- Page 95 and 96:
ղաքն ասպատակելուց
- Page 97 and 98:
Բուղայի զորքերը նե
- Page 99 and 100:
զարնում դրանց փոխպ
- Page 101 and 102:
ГЕОПОЛИТИЧЕСКИЕ ПР
- Page 103 and 104:
122 ԱՐՄԵՆ ՎԻՐԱԲՅԱՆ Հ
- Page 105 and 106:
րագրի էությունը նե
- Page 107 and 108:
ների առջև և շահական
- Page 109 and 110:
այս իրադարձություն
- Page 111 and 112:
պատմիչը չի հիշատակ
- Page 113 and 114:
Մուղնիում կառուցվո
- Page 115 and 116:
չափով: Հովհաննավան
- Page 117 and 118:
կայն, խանը մերժում
- Page 119 and 120:
МОНАСТЫРСКАЯ ЭКОНО
- Page 121 and 122:
140 ՍԱՍՈՒՆ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒ
- Page 123 and 124:
շարունակությունը լ
- Page 125 and 126:
սային կողմում, որոշ
- Page 127 and 128:
Սիմեոն Երևանցին 1765
- Page 129 and 130:
օր կանչեցինք Երեւա
- Page 131 and 132:
երկու եկեղեցիների
- Page 133 and 134:
152
- Page 135 and 136:
THE CATHOLICOS SIMEON I YEREVANTSI
- Page 137 and 138:
թողիկոսությունում
- Page 139 and 140:
Սակայն Պարսկաստանո
- Page 141 and 142:
ձի կաթոլիկություն
- Page 143 and 144:
ւն տվեց Իսրայել Օրի
- Page 145 and 146:
164 АЙК КАРАПЕТЯН ИИ
- Page 147 and 148:
SUMMARY In the first decades of XVI
- Page 149 and 150: 168 ՄԱՆՅԱ ՆԱՋԱՐՅԱՆ Կ.
- Page 151 and 152: Դռանը, նաև որոշում
- Page 153 and 154: ժողովի ու ժողովրդի
- Page 155 and 156: կանում կատարել իր պ
- Page 157 and 158: պատրիարքը, տեսնելո
- Page 159 and 160: խարհիկ և հոգևոր մեկ
- Page 161 and 162: երկու կաթողիկոսներ
- Page 163 and 164: փոխանների ընտրությ
- Page 165 and 166: Այս թերությունների
- Page 167 and 168: In the 19th century in Armenian rea
- Page 169 and 170: նրանց հասարակական
- Page 171 and 172: այս կերպ մի հայտնի
- Page 173 and 174: Նալբանդյանն է): Լեո
- Page 175 and 176: կայացնող երևույթնե
- Page 177 and 178: ւնները, ինչպես հիմն
- Page 179 and 180: ությունը: Եվ միայն
- Page 181 and 182: Որքան էլ Լեոն եզակի
- Page 183 and 184: թյան մեջ, հիրավի, բա
- Page 185 and 186: նորեն Լեոն պարբերա
- Page 187 and 188: LEO AS A HISTORIAN OF ARMENIAN PERI
- Page 189 and 190: Բոլոր ուղղությունն
- Page 191 and 192: մասի (նախկին Օլթիի
- Page 193 and 194: 212 3 իկ 0 20 76 10 00 1 4 Ասփ
- Page 195 and 196: 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 5 Կի
- Page 197 and 198: Արդվինից, Ախալցխայ
- Page 199: կարողացավ վերաբնակ
- Page 203 and 204: 222 АРКАДИЙ АКОПОВ Ш
- Page 205 and 206: 224 ՆԱՐԻՆԵ ԵՐԱՆՈՍՅԱՆ
- Page 207 and 208: մը (բարենորոգումնե
- Page 209 and 210: Հարկ է նշել, որ եգիպ
- Page 211 and 212: զեկուցագիրը, չնայա
- Page 213 and 214: որոնք լսելուց հետո
- Page 215 and 216: սիրի Հայկական հարց
- Page 217 and 218: ղինակներն իրենց եր
- Page 219 and 220: ծայրամասերից են: Այ
- Page 221 and 222: ԻՆՏԵՐՆԱՑԻՈՆԱԼԻ ՀԱՐ
- Page 223 and 224: ցով» 1 : «Տեղեկագր»-
- Page 225 and 226: ցեք բարձրաձայն, թե
- Page 227 and 228: կամաբար տրամադրված
- Page 229 and 230: հրատարակելու, չկրի
- Page 231 and 232: Վանդերվելդեն: Նիստ
- Page 233 and 234: Այդ մասին «Դրօշակը
- Page 235 and 236: պիտալիստ պետութիւն
- Page 237 and 238: առանձնակի կարևորու
- Page 239 and 240: конгрессу в Лондон
- Page 241 and 242: ւններ, որոնք ունեին
- Page 243 and 244: Հեղինակը միանգամայ
- Page 245 and 246: ակնհայտ է, որ Արեւմ
- Page 247 and 248: շարժումն ընթացավ ա
- Page 249 and 250: է նա, - Կ. Պոլսոյ «օս
- Page 251 and 252:
Անընդունելի է նաեւ
- Page 253 and 254:
Հայ ազգը օսմանեան ա
- Page 255 and 256:
274 СУРЕН САРГСЯН ИИ
- Page 257 and 258:
276 ԱՐԱՄ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ Խ
- Page 259 and 260:
ժեշտությունը: 1905 թ.
- Page 261 and 262:
գործնականում չկար
- Page 263 and 264:
ժամանակ ստեղծվում
- Page 265 and 266:
Մյուս կողմից էլ հար
- Page 267 and 268:
րջ տալ անիշխանությ
- Page 269 and 270:
ն մեծ և շատ կարևոր ա
- Page 271 and 272:
թյան օրոք Հայաստան
- Page 273 and 274:
Այսպիսով, Հայաստան
- Page 275 and 276:
գայում կազմավորվու
- Page 277 and 278:
SUMMARY Formation of one-party rule
- Page 279 and 280:
ական դաշինքում քնն
- Page 281 and 282:
նախապատրաստական աշ
- Page 283 and 284:
ձայն, 1940 թ. փետրվարի
- Page 285 and 286:
Թուրքիայի հակախորհ
- Page 287 and 288:
րկվելու հրետանային
- Page 289 and 290:
րը անգամ որոշակի նպ
- Page 291 and 292:
ման, սկսվող սառը պա
- Page 293 and 294:
вероятных военных
- Page 295 and 296:
ԱԼԻՍԱ ԴՈՒՄԻԿՅԱՆ ԲՈ
- Page 297:
ԱՐԱՄ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ ԽՈՐ
Change language