Sažeci 2. Hrvatskog kongresa medicinske biokemije - Klinički zavod ...

SEKCIJSKA PREDAVANJA
Sažeci 2. Hrvatskog kongresa medicinske biokemije
ALZHEIMEROVA BOLEST I STARENJE
S3/4
M. Trbojević-Čepe
Klinički zavod za laboratorijsku dijagnostiku Medicinskog fakulteta i KBC Zagreb
Alzheimerova bolest (AD) je degenerativno oboljenje središnjeg
živčanog sustava koja se pretežno javlja uz kliničku sliku gubitka
pamćenja (demencije) i poremećaja ponašanja. Bolest je sporadična,
nema jasnog genetičkog uzroka, s vrškom incidencije u petom i šestom
desetljeću života. Produženjem životnog vijeka, bolest postaje značajan
medicinski kao i socioekonomski problem.
Patoanatomski se javlja kao progresivan i selektivan gubitak
neurona pretežno u neokorteksu i hipokampusu. Histopatološki je
bolest označena prisutnošću patoloških izvanstaničnih senilnih plakova
(SP), unutarstaničnih neurofibrilarnih klupka (NFT) i naslaga unutar
krvnih žila (angiopatijom). Osnovnu jedinicu patoloških fibrilarnih
struktura (amiloida) unutar SP čini mali peptid p-A 4 , a unutar NFT,
tau-protein. Bolest se može protumačiti i kao cerebralni oblik amiloidoze.
Osim u AD, senilni plakovi se javljuju jedino još u Downovom
sindromu i starenju. Tijekom sazrijevanja SP, peptidu P-A 4 se pridružuju
različiti proteini (Ig, komplement, inhibitori proteaza, apo E i
dr.) i anorganski element (aluminosilikati). Bez obzira što je osnovni
poremećaj, čimbenik "vrijeme" i proces "nakupljanja" očito imaju značajnu
ulogu u patogenezi bolesti.
Peptid P-A 4 (= 4,2 kD) normalan je i topljivi proizvod metabolizma
različitih staničnih elemenata. Nastaje iz velikog P-amiloid prekusorskog
proteina (P-APP ~ 200 kD) koji je integralni transmembranski
glikoprotein. Fragment P-A 4 je djelomice uklopljen u hidrofobni matriks
membrane (14 - 15 aminokiselina), a dio je slobodan u izvanstaničnom
prostoru (28 aminokiselina). Kojim se mehanizmom ovaj fragment
odcijepi da bi mogao stvoriti P-amiloid, danas još nije posve jasno.
Poznato je da se proteoliza prekusorskog P-APP odvija na dva načina.
Prvim, sekretornim putom nastaje veći topljivi fragment (105 - 135
kD) i manji, membranski vezani fragment. Od nijednog danas dokazanog
fragmenta ne može nastati P-A 4 , jer ga nijedan od njih ne sadrži
u cjelosti. Drugim, vjerojatno endosomalno-lizosomskim putom odcjepljuje
se kompleks koji blizu svog NH 2 -terminalnog kraja sadrži P-A 4 i
stoga od njega može nastati P-amiloid.
Sekretorni oblik P-APP koji je pretežno zastupljen u živčanom
sustavu identičan je proteazi Nexin II koja ima funkciju inhibitora
BIOCHEMIA MEDICA god. 6, br. 1, 1996 39