Integracja i dyskryminacja – krajobraz 2009 - Instytut Spraw ...

Dyskryminacja jako kategoria socjologiczna i prawno-instytucjonalnaPojęcie „dyskryminacji” jest pojęciem złożonym, często rozumianym niejednoznacznie 34 .Dyskryminacja to kategoria zarówno socjologiczna jak i prawna; jest ona więc zarównoprzedmiotem refleksji naukowców jak i odnosi się do określonych zachowań definiowanychw aktach prawnych. Często definicje dyskryminacji są nieprecyzyjne, pojęcie to utożsamianebywa (również mylnie) także z innymi pojęciami odnoszącymi się do możliwych pozycji grupmniejszościowych. W rozdziale niniejszym przedstawiam szerszą perspektywę teoretyczną iprawną dotyczącą zagadnienia dyskryminacji.Dyskryminacja jako kategoria socjologicznaPojęcie dyskryminacji wywodzi się łacińskiego disriminatio (rozróżnianie, rozdzielanie) 35 .Słownik wyrazów obcych definiuje dyskryminację jako „pozbawianie równouprawnienia,upośledzanie, szykanowanie pewnej grupy ludzi ze względu na ich pochodzenie alboprzynależność klasową, narodową, rasową” 36 .W literaturze z zakresu nauk społecznych znajdujemy szereg zróżnicowanych definicjipojęcia dyskryminacji. Ryszard Szarfenberg pod pojęciem dyskryminacji rozumie„długotrwałe, systematyczne i niesprawiedliwe działania bezpośrednio lub pośrednioograniczające możliwość zaspokajania potrzeb i osiągania cenionych w danej kulturzewartości przez określone osoby, grupy czy zbiorowości ludzi” 37 . Dyskryminacja jest więcdziałaniem – odnosi się do behawioralnego komponentu postawy. Może wynikać zafektywnego komponentu postawy (określonych emocji) bądź poznawczego komponentupostawy (określonej wiedzy), te ostatnie jednak same w sobie nie wystarczają aby można byłomówić o dyskryminacji (czyli np. samo uprzedzenie czy negatywna stereotypizacja niepowinny być utożsamiane z dyskryminacją 38 ). Jak zauważył R. Szarfenberg, aby działanie34 Szczegółowe omówienie pojęcia dyskryminacji, patrz także m.in.: Ł. Łotocki, Obcość etniczna wperspektywie socjologiczno-politologicznej, op.cit.; Krajobraz dyskryminacji I, Seria Raporty migracyjneInstytutu Polityki Społecznej UW, nr 1/2003, Warszawa 200335 Hasło: dyskryminacja, w: W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych, op.cit., s. 13336 Ibidem37 Hasło: dyskryminacja, w: Leksykon Polityki Społecznej (red. B. Rysz-Kowalczyk), Oficyna WydawniczaAspra-JR, Warszawa 2002, s. 3838 Pisze o tym m.in. A. Giddens, Socjologia (Tłumacz A. Szulżycka), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa2004, s. 72012