Integracja i dyskryminacja – krajobraz 2009 - Instytut Spraw ...

Następujące typy dyskryminacji wyróżnić możemy ze względu na jej zakres oraz wpływ naruchliwość społeczną rozumianą jako przemieszczanie się na drabinie statusu społecznego 54 :− Dyskryminację pełną, tj. całkowite wyłączenie osoby (grupy) od szans awansuspołecznego, np. bezwzględna odmowa prawa do pracy pewnym grupom imigrantów;− Dyskryminację częściową, która pojawia się w trzech formach, tj. 1) jako zamknięcieszans awansu na pozycje najwyższe; istnieje pułap możliwych osiągnięć dla danej grupy;2) jako segregacja zawodowa: tworzenie barier dostępu przedstawicieli określonych grupdo pewnych zawodów; 3) jako zamknięcie lub ograniczanie dla przedstawicieliokreślonych grup ważnych kanałów ruchliwości społecznej (np. ograniczanie szansedukacyjnych poprzez wysokie koszty kształcenia); zamknięcie określonych kanałówruchliwości społecznej może spowodować przesunięcie przedstawicieli pewnych grup do„kanałów alternatywnych” – zarówno legalnych, jak np. kariera sportowa, jaknielegalnych, jak np. działalność przestępcza.Teza, że dyskryminacja nie musi być uświadomiona przez jednostki lub grupydyskryminowane wpłynęła na pojawienie się pojęcia autodyskryminacji. Termin ten oznaczaćma akceptację własnej sytuacji przez nieświadome dyskryminacji jednostki lub grupy, a wnastępstwie tego odpowiednie do niej ograniczanie swoich aspiracji 55 .Dyskryminacja jest aktem stwierdzalnym za pośrednictwem określonychzobiektywizowanych wskaźników, takich jak np. wskaźniki statystyczne bądź inne – jednakżeprzy uwzględnieniu wszelkich innych czynników, które mogłyby wykluczyć sytuację, wktórej nierówna pozycja jest wynikiem dyskryminacji. Przy interpretacji danychstatystycznych należy być jednak bardzo ostrożnym. Przykładowo jak pisze G. Gilder, np.znaczna część różnicy pomiędzy zarobkami czarnych i białych w Stanach Zjednoczonychodzwierciedla fakt różnicy w średniej wieku ludności pomiędzy ludnością czarną i białą, któradla tej pierwszej wynosi 22, a dla drugiej 29 lat, czy faktu zamieszkiwania połowy czarnychna Południu, najuboższym pod względem dochodów a nie istnienie dyskryminacji 56 .Dyskryminacja może być również badana poprzez diagnozę subiektywnego poczuciadyskryminacji przez przedstawicieli danych grup, choć subiektywne poczucie dyskryminacjinie wystarcza aby uznać daną grupę za dyskryminowaną. Można również odnieść się do54 Na podst. P. Sztompka, Socjologia, op.cit., s. 345-34655 Hasło: Dyskryminacja, w: Leksykon Polityki Społecznej, op.cit., s. 3856 G. Gilder, Bogactwo i ubóstwo (przekład G. Kropiwnicki), Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2001, s. 21916