Następujące typy dyskryminacji wyróżnić możemy ze względu na jej zakres oraz wpływ naruchliwość społeczną rozumianą jako przemieszczanie się na drabinie statusu społecznego 54 :− Dyskryminację pełną, tj. całkowite wyłączenie osoby (grupy) od szans awansuspołecznego, np. bezwzględna odmowa prawa do pracy pewnym grupom imigrantów;− Dyskryminację częściową, która pojawia się w trzech formach, tj. 1) jako zamknięcieszans awansu na pozycje najwyższe; istnieje pułap możliwych osiągnięć dla danej grupy;2) jako segregacja zawodowa: tworzenie barier dostępu przedstawicieli określonych grupdo pewnych zawodów; 3) jako zamknięcie lub ograniczanie dla przedstawicieliokreślonych grup ważnych kanałów ruchliwości społecznej (np. ograniczanie szansedukacyjnych poprzez wysokie koszty kształcenia); zamknięcie określonych kanałówruchliwości społecznej może spowodować przesunięcie przedstawicieli pewnych grup do„kanałów alternatywnych” – zarówno legalnych, jak np. kariera sportowa, jaknielegalnych, jak np. działalność przestępcza.Teza, że <strong>dyskryminacja</strong> nie musi być uświadomiona przez jednostki lub grupydyskryminowane wpłynęła na pojawienie się pojęcia autodyskryminacji. Termin ten oznaczaćma akceptację własnej sytuacji przez nieświadome dyskryminacji jednostki lub grupy, a wnastępstwie tego odpowiednie do niej ograniczanie swoich aspiracji 55 .Dyskryminacja jest aktem stwierdzalnym za pośrednictwem określonychzobiektywizowanych wskaźników, takich jak np. wskaźniki statystyczne bądź inne – jednakżeprzy uwzględnieniu wszelkich innych czynników, które mogłyby wykluczyć sytuację, wktórej nierówna pozycja jest wynikiem dyskryminacji. Przy interpretacji danychstatystycznych należy być jednak bardzo ostrożnym. Przykładowo jak pisze G. Gilder, np.znaczna część różnicy pomiędzy zarobkami czarnych i białych w Stanach Zjednoczonychodzwierciedla fakt różnicy w średniej wieku ludności pomiędzy ludnością czarną i białą, któradla tej pierwszej wynosi 22, a dla drugiej 29 lat, czy faktu zamieszkiwania połowy czarnychna Południu, najuboższym pod względem dochodów a nie istnienie dyskryminacji 56 .Dyskryminacja może być również badana poprzez diagnozę subiektywnego poczuciadyskryminacji przez przedstawicieli danych grup, choć subiektywne poczucie dyskryminacjinie wystarcza aby uznać daną grupę za dyskryminowaną. Można również odnieść się do54 Na podst. P. Sztompka, Socjologia, op.cit., s. 345-34655 Hasło: Dyskryminacja, w: Leksykon Polityki Społecznej, op.cit., s. 3856 G. Gilder, Bogactwo i ubóstwo (przekład G. Kropiwnicki), Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2001, s. 21916
deklaracji przedstawicieli grupy dominującej dotyczących grupy mniejszościowej,diagnozując w ten sposób „dyskryminację deklarowaną”. Warto jednak zaznaczyć, że – jakdowodzi G.W. Allport – taka „deklarowana <strong>dyskryminacja</strong>” wcale nie musi przekładać się nadziałanie 57 .W debacie publicznej często kontrowersje budzi granica dopuszczalności środkówprzeciwdziałania dyskryminacji. W kontekście przeciwdziałania dyskryminacji wspomina sięo tzw. „dyskryminacji pozytywnej” (lub dyskryminacji odwrotnej), tj. nadawaniuprzywilejów prawnych grupom, które wcześniej były dyskryminowane. Przez zwolennikówtej formy wyrównywania szans, działanie takie traktowane jest jako konieczne dlaumożliwienia dyskryminowanym grupom „nie tylko formalnego ale i faktycznegouczestnictwa w życiu społecznym i publicznym” 58 . Pojęcie „dyskryminacji pozytywnej”wydaje się niezręczne – należałoby mówić raczej o czasowym uprzywilejowaniu grupdyskryminowanych względem grup innych. Działania takie budzą jednak wiele wątpliwości.Przeciwnicy „dyskryminacji pozytywnej” uważają ją za nieuzasadnione dyskryminowaniegrupy dotychczas niedyskryminowanej. Często zresztą same grupy potencjalniedyskryminowane uważają ten rodzaj przeciwdziałania dyskryminacji za przeciwskuteczny. S.Huntington przytacza badania Gallupa z 1987 i 1990 r., w których zapytano respondentówczy zgadzają się ze stwierdzeniem, że „Powinniśmy dołożyć wszelkich wysiłków w celupolepszenia sytuacji Murzynów oraz innych mniejszości, nawet jeżeli oznacza touprzywilejowane traktowanie ich”. Jedynie 32% Murzynów zgodziło się z tymstwierdzeniem, a 66% było mu przeciwnych 59 . W <strong>2009</strong> roku Amerykański Sąd Najwyższy wstanie Connecticut przyznał, że biali strażacy z New Haven stali się ofiarami „odwrotnej"dyskryminacji rasowej, po tym jak odmówiono im awansów mimo dobrych wyników nateście. Test ten unieważniono, kiedy okazało się, że słabe wyniki, uniemożliwiające awans,uzyskało na nim wielu strażaków czarnych i latynoskich 60 .57 G.W. Allport, op.cit., s. 5658 H. Bojar, Mniejszości społeczne w państwie i społeczeństwie III Rzeczypospolitej Polskiej, Fundacja NaukiPolskiej, Wrocław 2000, s. 6559 S. Huntington, Kim jesteśmy? Wyzwania dla amerykańskiej tożsamości narodowej (Przekład B. Pietrzyk)Wydawnictwo Znak, Kraków 2007, s. 14360 USA: Sąd Najwyższy przeciw „odwrotnej” dyskryminacji rasowej, PAP, 29 czerwca <strong>2009</strong>, za: www.onet.pl17
- Page 7 and 8: grupami odmiennymi kulturowo i etni
- Page 9: 9. Udział imigrantów w procesie d
- Page 12 and 13: Dyskryminacja jako kategoria socjol
- Page 14: − Dyskryminacja zawodowa, tj. uni
- Page 20 and 21: przedstawione respondentom w odnies
- Page 22 and 23: pełnowartościowe ‘przeznaczone
- Page 24 and 25: Dyskryminacja jako kategoria prawno
- Page 26 and 27: czasu pracy - jest niedopuszczalna.
- Page 28 and 29: instytucji równościowej określon
- Page 30 and 31: − posiada zezwolenie na pracę al
- Page 32 and 33: poniżej danych, duża część cud
- Page 34 and 35: Liczba osób, którym wydano zezwol
- Page 36 and 37: Liczba osób składających wniosek
- Page 38 and 39: W roku 2003 przeprowadzono tzw. pie
- Page 40 and 41: Liczba cudzoziemców, którzy w okr
- Page 42 and 43: dziecka, przyjętej przez Zgromadze
- Page 44 and 45: Liczba osób, które otrzymały sta
- Page 46 and 47: Liczba osób, które posiadają wa
- Page 48 and 49: Dane dotyczące wydaleń cudzoziemc
- Page 50 and 51: Dane dotyczące cudzoziemców na po
- Page 52 and 53: Mołdawii 124 . Z obowiązku uzyska
- Page 54 and 55: przepis dotyczył znacznie węższe
- Page 56 and 57: Indywidualne zezwolenia na pracę d
- Page 58 and 59: Zatrudnienie cudzoziemców z państ
- Page 60 and 61: Dane dotyczące cudzoziemców w pol
- Page 62 and 63: Studenci zagraniczni w Polsce. Wybr
- Page 64 and 65: Zgodnie z § 4 ust. 2. Rozporządze
- Page 66 and 67:
nich wspomnieć, ponieważ istniej
- Page 68 and 69:
Liczba placówek szkolnych dla mnie
- Page 70 and 71:
Małżeństwa mieszane: Mąż-cudzo
- Page 72 and 73:
Cudzoziemcy podejrzani o popełnien
- Page 74 and 75:
Cudzoziemcy pokrzywdzeni według ob
- Page 76 and 77:
Dane dotyczące organizacji społec
- Page 78 and 79:
5. Organizacje, które nie identyfi
- Page 80 and 81:
Dane dotyczące pomocy społecznej
- Page 82 and 83:
pomocy społecznej znaleźli się w
- Page 84 and 85:
Stosunek Polaków do cudzoziemców
- Page 86 and 87:
STOSUNEK POLAKÓW DO POSZCZEGÓLNYC
- Page 88 and 89:
Zmiany niechęci do poszczególnych
- Page 90 and 91:
stosunku do podejmowania pracy prze
- Page 92 and 93:
(wobec 25% będących innego zdania
- Page 94 and 95:
Dystans społeczny wobec Romów (Ro
- Page 96 and 97:
Z analiz A. Jasińskiej-Kani i S.
- Page 98 and 99:
Dystans społeczny do cudzoziemców
- Page 100 and 101:
Dystans społeczny do cudzoziemców
- Page 102 and 103:
dobra znajomość języka polskiego
- Page 104 and 105:
Źródło: Tożsamość narodowa Po
- Page 106 and 107:
że odsetek polskich respondentów
- Page 108 and 109:
przypadkach jest niższa). Badania
- Page 110 and 111:
dyskryminacji symbolicznej oraz prz
- Page 112 and 113:
8. Nowym pracownikom przywiezionym
- Page 114 and 115:
Funkcjonariusze wietnamskiej służ
- Page 116 and 117:
3. Akty dyskryminacji w miejscu pra
- Page 118 and 119:
Na akty dyskryminacji a także inne
- Page 120 and 121:
ekonomista już po skończeniu nagr
- Page 122 and 123:
imigrantów ukraińskich i wietnams
- Page 124 and 125:
systemowy” 275 . Rzeczywiście pr
- Page 126 and 127:
Warto wspomnieć, że imigranci dos
- Page 128 and 129:
Jako barierę w zatrudnianiu cudzoz
- Page 130 and 131:
Stosunek do cudzoziemców w Polsce
- Page 132 and 133:
antysemickich 320 , a w 2002 - w wy
- Page 134 and 135:
zakresie tzw. „obszarów stosowan
- Page 136 and 137:
temat istnieją i przeczą tezom pr
- Page 138 and 139:
instytucji publicznej ochrony zdrow
- Page 140 and 141:
BibliografiaWydawnictwa książkowe
- Page 142 and 143:
Kultura grup mniejszościowych i ma
- Page 144 and 145:
Wędrowcy i migranci. Pomiędzy mar
- Page 146 and 147:
Wilga G., Spółdzielczość socjal
- Page 148 and 149:
Dyrektywa 2001/55/WE z dn. 20 lipca