Integracja i dyskryminacja – krajobraz 2009 - Instytut Spraw ...

Dyskryminacja może wiązać się ze zjawiskiem stygmatyzacji. Pojęcie stygmatyzacjietymologicznie wywodzi się z greckiego stigma, co oznacza „ślad ukłucia”, „piętno” 61 . Jakpisze E. Goffman: „gdy ktoś, kto w zwykłych interakcjach społecznych mógłby zostać beztrudu zaakceptowany, zostaje nosicielem łatwo zauważalnej, odstręczającej nas od niegocechy, okoliczność ta zarazem deprecjonuje inne jego właściwości, które mogłyby wywrzećna nas pozytywne wrażenie. Taką osobę obciąża piętno, zasadniczo modyfikujące naszeantycypacje w stosunku do niej. (...) z założenia nie wierzymy, że osoba napiętnowana jest wpełni człowiekiem (...) w codziennych interakcjach posługujemy się charakterystycznymipiętnującymi określeniami” 62 . Etykietyzacja i stygmatyzacja (inaczej piętnowanie) prowadziwięc do delegitymizacji, tj. wykluczenia osób obciążonych piętnem spoza obszaruakceptowalności 63 , a w skrajnych przypadkach do dehumanizacji – a więc odbierania im cechludzkich 64 . Stygmatyzacja może ujawniać się zarówno jako afektywny jak i behawioralnykomponent postawy. Piętnowanie może odbywać się poprzez przypisywanie określonychnazw, często o negatywnych konotacjach, np. Czarnuch, Ruski, Żółtek itp.Wynikiem dyskryminacji może być marginalizacja. Pojęcia te nie są jednak tożsame, tj.marginalizacja może mieć miejsce bez występowania dyskryminacji. Marginalizacjaspołeczna wyraża się w braku uczestnictwa jednostek lub grup społecznych w sferach życia,w których uzasadnione jest oczekiwanie, że jednostki te i grupy będą uczestniczyły 65 . Grupy(osoby) zmarginalizowane to grupy (osoby) odrzucone na peryferia życia społecznego. Wśródprzyczyn marginalizacji wymienia się: ubóstwo, niski poziom edukacji, bezrobocie, migracje,niepełnosprawność. Badacze wspominają o marginalizacji, wykluczeniu, ludziach zbędnychczy ludziach luźnych, mając na myśli życie poza zinstytucjonalizowanymi wspólnotami(rynku pracy, rynki konsumpcji, instytucjami systemu sprawiedliwości, systemuedukacyjnego), poza sieciami bezpieczeństwa socjalnego 66 oraz poza głównym nurtemspołeczeństwa 67 . Zmarginalizowane grupy i jednostki (bezdomni, bezrobotni, skazani,61 Hasło: stygmat, w: W. Kopaliński, op.cit., s. 48462 E. Goffman, Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości (Przekład A. Dzierżyńska, J. Tokarska-Bakir),Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, s. 3563 J. Reykowski, O psychologicznych mechanizmach konfliktów grupowych, w: Kultura Osobowość Polityka(red. P. Chmielewski, T. Krauze, W. Wesołowski), Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2002, s. 24164 E. Aronson, D.T. Wilson, M.R. Akert, Psychologia społeczna, serce i umysł, Wydawnictwo Zysk i S-ka,Poznań 1997, s. 53365 Hasło: marginalizacja, w: Leksykon Polityki Społecznej, op.cit., s. 8766 K.W. Frieske, Strukturalne mistyfikacje: współcześni ludzie luźni, w: Zmiana czy stagnacja (red. M. Marody),Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2004, s. 38-3967 L. Dyczewski, Grupy marginalne, w: Kultura grup mniejszościowych i marginalnych (red. L. Dyczewski),Wydawnictwo KUL, Lublin 2005, s. 2818