Kazimierz M. - Politechnika Radomska

arteria – Rocznik Katedry Sztuki 10
sztuki, gdyż sama sztuka jest otwarta, ale kończy się zawsze w czasie teraźniejszym. Nie obejmuje
tego, co w sztuce będzie w przyszłości.
Shusterman podkreśla, iż celem praktyki estetycznej, tego, czego w dziele sztuki poszukujemy, jest
doświadczenie estetyczne. Jest to cel sam w sobie w całej praktyce artystycznej, gdyż zadowolenie,
którego źródłem jest dzieło sztuki: „ma charakter bezpośredni i niezwykle wciągający” 5 . Ten rodzaj
doświadczenia silnie oddziałujący na nasze zmysły i wyobraźnię, która nadaje sztuce normatywną
prawomocność. Często cele sztuki są utożsamiane z ich końcowymi wytworami materialnymi, ale
ich wartość artystyczna pochodzi z ich wartości użytkowej, którą rozumie Shusterman jako trwające
doświadczenie estetyczne. Ich wartość tkwi w ich odbiorze, przeżyciu doświadczanym przez
odbiorców. Bez nich są one martwe.
Teoretycy sztuki zgodnie twierdzą, że bez odbiorcy – podmiotu doznającego dzieło nie istnieje,
Dewey dodaje, iż sam twórca jest również odbiorcą. Dla Shustermana odbiorca jest najważniejszy
w dewey’owskiej triadzie: artysta – dzieło – odbiorca. Jako najważniejsze, uważa Shusterman, indywidualne
doświadczenie estetyczne odbiorcy, dalekie od rutyny i ogólnych schematycznych osądów.
W dziele sztuki nie ma wartości niezależnych, obiektywnych. Takie pojmowanie sztuki prowadzi do:
„utowarowienia i fetyszyzacji, które są plagą współczesnego pojmowania sztuki” 6 .
Zawraca uwagę na fakt, iż doświadczenie estetyczne pojawia się poza historycznie ustalonymi
praktykami, ma zakres znacznie szerszy, przekraczający granice sztuki, np. w zachwytach nad zjawiskami
przyrody, w sporcie, rytuałach, matematyce, ozdabianiu ciała, ale i pomieszczeń – współczesnej
architekturze wnętrz, kosmetykach, samochodach, przedmiotach codziennego użytku. To
doświadczenie nie jest przypisywane tylko sferze praktyki artystycznej. Niektórzy teoretycy twierdzą,
iż wszelkie nawyki wartościowania i przeżywania, w każdej sferze życia czerpią swe źródła
z nowożytnej praktyki sztuki, zdefiniowanej w XVIII wieku i dlatego w niej się zawierają. Z takim
poglądem nie zgadza się Shusterman, gdyż oznaczało by to, iż do póki nie zaistniał termin „estetyka”
nie istniały przeżycia estetyczne. Przeżycia te były i są niezależne od samego terminu. Nie są one
przypisane tylko praktyce sztuki.
Ta ciekawa a może eksperymentalna w swojej formie ekspozycja obu artystów nie tylko na
wspólnej sali ekspozycyjnej, ale i na wspólnych powierzchniach płócien i tektur zmusza do innej
niż zazwyczaj refleksji:
1. można to uznać za żart artystyczny,
2. wspólną zabawę formalną obu twórców,
3. artystyczny dialog, rozmowę o morzu, ale nigdy spór czy kłótnię,
4. ukłon Piotr C. Kowalskiego, inicjatora całego przedsięwzięcia wobec innego artysty, jego sposobu
widzenia, odczuwania i ukazywania rzeczywistości,
5. lekcja tolerancji, wyrozumiałości, skromności, pokory prof. Piotra C. Kowalskiego,
6. lekcja odwagi, otwartości Witolda Lubinieckiego, uznanego na Pomorzu malarza marynistycznego,
którego monumentalne prace zdobią wnętrze kościoła tworząc nastrój i wywołując
emocje wiernych,
7. lekcja dystansu do samych siebie obu twórców.
Mogło by się wydawać, że to wakacyjna, nieco zabawna ekspozycja dwóch twórców, którzy
lubią razem pić piwo. Oceniam ją jako ważne nie tylko artystyczne wydarzenie. To nie tylko dialog
formalny między dwoma twórcami. To przede wszystkim lekcja tolerancji dla wszystkich widzów,
którzy często oceniają, klasyfikują, krytykują, czy wyrokują. Nie dotyczy to tylko przestrzeni galerii
czy muzeów. To dotyczy postawy wobec innych, wobec świata. Brzmi górnolotnie, ale odnosi się
do codziennych, banalnych zachowań wobec naszych sąsiadów, kolegów w pracy, przypadkowych
przechodniów oraz tych których kochamy (i przecież najlepiej wiemy, co dla nich jest najlepsze),
jak i tych, których nie lubimy za wady a może powinniśmy polubić za zalety? Ta ekspozycja zrobiła
na mnie ogromne wrażenia właśnie dlatego, że odebrałam ją w kontekście naszej codzienności, do
której przecież wracamy po wakacyjnych podróżach, obejrzanych wystawach, układając na półce
muszelki, kamyki, kawałki bursztynu. Może warto zwrócić uwagę nie tylko na same prace tych
twórców, na estetykę ale i na ich postawę, na etykę?
Tak jak prawa fizyki, matematyki czy zasady gramatyki języka mają sens tylko wtedy, gdy je
potrafimy praktycznie zastosować, tak samo sens tej wystawy Piotra C. Kowalskiego i Witolda Lubinieckiego
jest w naszym zaanektowaniu ich postawy tolerancji i wyrozumiałości wobec innych
niż nasze własne widzenie i odczuwanie świata. Warto by poprzez sztukę zmieniała się nasza
5 Shusterman R., Praktyka filozofii, filozofia praktyki, przekł. Mitek A., red. K. Wilkoszewska, Universitas, Kraków 2005,
s. 86.
6 Tamże, s. 87.
WYSTAWY