Kazimierz M. - Politechnika Radomska

arteria – Rocznik Katedry Sztuki 1
ni Grafiki Tadeusza Kulisiewicza i tam już pozostała. Pozostała z przerwami. Jej ojciec zmarł
w 1947 roku i wtedy dopiero komunistyczne władze zorientowały się, że pełnił on bardzo ważną
funkcję w tzw. Kedywie, czyli komórce kontrwywiadu Armii Krajowej. Warto przypomnieć,
że AK było wówczas „zaplutym karłem reakcji“ i wszelkie z nim związki oznaczały kłopoty. Nie
udało się aresztować ojca, więc zamknięto córkę. W obecnej siedzibie Ministerstwa Sprawiedliwości
na rogu Alej Ujazdowskich i Koszykowej mieścił się Urząd Bezpieczeństwa Publicznego,
w skrócie UB. Tam trzymano Chrostowską niemal pół roku, a przesłuchania prowadził oprawca
znany jako pułkownik Światło. Po jego ucieczce do zachodniego Berlina świat dowiedział się o metodach
śledztwa stosowanych w UB, a jego samego jako zdrajcę wkrótce zamordowali wysłannicy
„systemu powszechnej szczęśliwości“. Podczas przesłuchań Światło z upodobaniem kopał kruchą
osiemnastolatkę – a po czterdziestu trzech latach zabrał ją rak, który począł się w miejscu urazów
doznanych na Koszykowej!
W pracowni Tadeusza Kulisiewicza Chrostowska pracowała jako asystentka od 1952 roku, czyli
zaraz po dyplomie. Dwanaście lat później została docentem i objęła kierownictwo pracowni drzeworytu.
I teraz już mogę w dużej mierze korzystać zwłasnej pamięci i osobistych doświadczeń.
Mając skomplikowany życiorys, który zaczyna się na Wołyniu, gdzie nieodpowiedzialnie urodziłem
się podczas słynnych rzezi polskiej ludności, pod koniec wojny znalazłem się najpierw w Chełmie
Lubelskim, a potem na Dolnym Śląsku. Po wrocławskim epizodzie zamieszkaliśmy 10 km od czeskiej
granicy i 30 od niemieckiej, w Gryfowie Śląskim, który prawa miejskie ma od 1242 roku. Melanż
nacji i kultur w tamtym miejscu i czasie może przyprawić o zawrót głowy: Niemcy, Polacy, resztki
ocalałych Żydów, Serbowie (przeciwnicy Josipa Broz Tito), Grecy (uciekinierzy z wojny domowej),
Koreańczycy (sieroty wojenne), repatrianci z Francji, z Rumunii, wreszcie Rosjanie, którzy wiedzieli,
co ich czeka w kraju po powrocie z niewoli niemieckiej. I dominujący przesiedleńcy ze Wschodu,
którzy swoje dawne swary przenieśli na „odwieczne ziemie piastowskie“. Faktem jest, że ten teren
bywał w rękach słowiańskich, o czym do dziś świadczą Serbowie Łużyccy, broniący resztek kultury
pomiędzy Zgorzelcem a Dreznem. Ale jest też oczywiste, że książęta piastowscy germanizowali się
chętnie i bez presji. Uchodzą dziś za prekursorów Unii Europejskiej. Jakie to zresztą ma znaczenie,
kiedy niemal wszyscy czujemy się potomkami idei Karola Wielkiego...
W jedynej gryfowskiej księgarni można było kupić małe monografie największych ówcześnie
polskich artystów. Ze wszystkich najbardziej przypadli mi do gustu Halina Chrostowska i Aleksander
Kobzdej. Dlatego nie podjąłem studiów w pobliskim Wrocławiu, nie pojechałem do Krakowa,
ale wylądowałem w Warszawie, która też była miastem rozbitków. Największe wrażenie zrobiły
na mnie Łazienki (gruzy w podobnej skali znałem z Wrocławia). Park Łazienkowski leży w dolinie
i wszystkie wielkie drzewa kończyły się na wysokości Alej Ujazdowskich: były ścięte pociskami, jak
dobrze utrzymany trawnik angielski. Musiałem tu zostać!
Miałem jeszcze w życiorysie epizod elektroniczny. Dyrektor mojej podstawowej szkoły mówił
o alternatywach dalszej edukacji. Wymienił też Szkołę Radiową w Dzierżoniowie, ale odradzał ją,
bo bardzo trudno tam się dostać. Chora ambicja była podstawowym motywem mojej decyzji. Nie
miałem kłopotów z matematyką, jeździłem chętnie na olimpiady – i pewnie dlatego zdałem, mimo
że naprawdę zmysły miałem z gruntu humanistyczne. Nie żałuję. Aby zrozumieć podstawowe
problemy elektroniki, musieliśmy poznać tzw. wyższą matematykę (która pewnie dziś jest nauczana
w gimnazjum). Jednocześnie mieliśmy świetnych nauczycieli przedmiotów humanistycznych, którzy
zaważyli na karierach przynajmniej kilku moich kolegów. Trójmiasto Dzierżoniów–Bielawa–Pieszyce
podczas wojny zawierało w środku filię obozu Gross Rosen. Wszyscy, którzy uszli z życiem, pozostali
na miejscu. Byli to polscy Żydzi ze Wschodu – dlatego znam, jak niewielu z mojego pokolenia,
atmosferę Sztetł.
W Dzierżoniowie kupiłem pierwsze farby olejne – a miałem zostać przyzwoitym człowiekiem!
Grałem jeszcze na banjo w zespole jazzowym, robiłem radiostacje do czołgów i maszyny do
zakłócania radarów wrogiego NATO, ale potem, korzystając z elektronicznych kwalifikacji, byłem
animatorem światła w warszawskim Teatrze Dramatycznym (w najlepszym jego okresie) i pilnie
studiowałem w Akademii.
Los na loterii wygrałem, kiedy po dyplomie Halina Chrostowska zaproponowała mi asystenturę.
W tamtym czasie pracowała z nią Barbara Dega-Komitowska. Popularność pracowni przerosła
wtedy wszelkie normy i zdecydowano o naborze dodatkowej kadry pomocniczej. Po roku pracy
ówczesny Kierownik Katedry Grafiki Warsztatowej prof. Andrzej Rudziński wezwał mnie do siebie
i zadał kluczowe – jak to dziś widzę – pytanie: ty chyba lubisz tych studentów, synu? Do męskiej
młodzieży zwracał się per „synu“, a do dziewcząt mówił „smerdo“ – może to coś znaczyło w języku
Romów. Nasz kierownik bowiem wychował się (podobno) w cygańskim taborze. Był kapitanem
GRAFIKA