Kazimierz M. - Politechnika Radomska

GRAFIKA
arteria – Rocznik Katedry Sztuki
na Nowym Świecie, o czym marzę. Odpowiedziałem, że chciałbym trochę pożyć w moim kraju,
ale żeby nic się o nim na zewnątrz nie mówiło. Bo to by znaczyło, że to kraj normalny. Teraz niby
jest na to szansa, ale nasi politycy mają zupełnie inne marzenia...
Władysław Skoczylas kształtował się w romantycznej tradycji, która ponad rzeczywistą wartość
eksponowała naród. Brak niepodległości doskwierał i kolejne pokolenia w powstaniach porywały
się na nierealne cele, wierząc że lekarstwem jest suwerenność, że we własnych rękach wszystko
rozkwitnie, a ludzie będą dobrzy i uczciwi. Dlatego od artystów oczekiwano stylu narodowego,
a twórcy podjęli to wyzwanie. Niektórzy, jak Skoczylas, z niezłym skutkiem plastycznym. Ale już wtedy,
to trzeba pamiętać, pojawiali się artyści, którzy chcieli wiosną widzieć wiosnę, a nie Polskę...
Tadeusz Kulisiewicz z pozoru spełniał oczekiwania społeczne, do wojny kontynuując nurt narodowy.
Potem jednak w przesławnych cyklach rysunków pokazał swój immanentny związek z kulturą
antyczną i niezależność od dekretowanych politycznie zadań. Monumentalizm był mu domem, który
wypełniał portretami dziewcząt i kobiet będących najbliższymi krewnymi greckich kariatyd. Warto
mu było uprawiać swoisty polityczny eskapizm – te rysunki zawsze będą ważne!
Halina Chrostowska spośród nas trafiła na czas najgorszy. Przeżyła dwa totalitarne systemy, śmierć
ojca i wielu bliskich, wytrzymała więzienie i liczne poniżenia. Zawsze jednak pamiętała, że jej obowiązkiem
jest dawanie świadectwa poprzez pracę twórczą. Robiła to pięknie. Zawistnicy pamiętają jej
socrealistyczne cykle grafik w rodzaju Z PGR-u, (PGR to polski kołchoz, „kollietkiwnoje choziajstwo“)
nie zauważając, jak pięknie były rysowane. Wrażliwa osoba nie mogła omijać nędzy ludzi, podobnej
do cierpień w wojennej Warszawie. Z PGR-u to jej Borinage, to czułość Corota. Kiedy tylko zrobiło się
normalniej, pokazała klasę w cyklach Figur, Portretów i wreszcie dramatyczny, fascynujący cykl pastelowych
Rąk. Jednocześnie pamiętała o każdym, kto potrzebował pomocy. Pani Stasia, która sprzątała
i gotowała rodzicom Chrostowskiej, a potem jej matce, została u niej „zatrudniona“ do podobnych
zajęć, choć posprzątać umiała już „tylko ryneczek“. Otrzymywała gażę, opłacano jej ubezpieczenie
i przy każdej okazji obdarowywano prezentami, również dla wnusi – a po jej wyjściu Halina brała
się za sprzątanie...
Polityczna skaza i dystans do systemu sprawiły, że profesurę tytularną uzyskała dopiero w 1981
roku, „za pierwszej Solidarności“. Proponowano jej potem złożenie wniosku o stanowisko profesora
zwyczajnego, ale odparła: „Nie będę walczyć – teraz niech się wstydzi Polska“.
Jej wychowankowie rozproszeni są po całym świecie. Wielu z nich prowadzi zajęcia w uczelniach
artystycznych, a w naszej Akademii można ich znaleźć na wszystkich wydziałach. Chyba
więc miała życie spełnione...
Będąc blisko kresu kariery dydaktycznej patrzę wstecz i też nie znajduję wielu powodów do
narzekań. Moi wychowankowie znaczą coraz więcej w kulturze, radzą sobie na rynku artystycznym,
słychać o nich często i dobrze. Nigdy nie zabiegałem o wystawy, ale też nigdy ich nie odmawiałem
– i stale dostaję propozycje pokazów w miejscach nobliwych, bądź osobliwych. Nadal
nie odmawiam! Wierzę, że to co robię, gdzieś komuś bywa potrzebne. Wyobrażam sobie, że – jak
Jan Geppert we Wrocławiu – kiedy zakończę miłą służbę społeczną, namaluję wiele obrazów
i że będą one dobre. Pracownia jest na tyle w niezłej formie, że można ją spokojnie przekazać komuś
młodszemu. Następca powinien spełnić dwa warunki ciągłości historycznej: musi robić sztukę na
wysokim poziomie i być przychylny studentom. Bo dla nich tu jesteśmy.
A co to wszystko może mieć wspólnego z problemami artystycznymi? Otóż może. Sztuka nie
jest bowiem tylko ozdobą, bądź komentarzem do życia. Bywa również nim samym.
Autor, profesor zwyczajny na Wydziale Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie
w latach 1990-96 – dziekan tego wydziału.