Kazimierz M. - Politechnika Radomska

arteria – Rocznik Katedry Sztuki
Kontynuując rozważania dotyczące WI i innowacyjności nie sposób pominąć faktu, że od wielu
lat odnotowuje się niskie zapotrzebowanie w biznesie na specjalistów w dziedzinie wzornictwa
przemysłowego, pomimo, że wzornictwo jest jednym z kierunków nauczania w wielu uczelniach.
Pomimo naboru na studia wyższe na kierunek wzornictwo, nieznaczna część absolwentów pracuje
w swoim zawodzie. Jednym z powodów tego stanu jest to, że design – sztuka projektowania – jest
wciąż niedoceniana, nieznana w sferach, które powinny być klientami designu – a więc przede
wszystkim producentom i kojarzona wyłącznie z kolorem i „pięknym wyglądem” – także przez fakt,
że polscy projektanci wzornictwa dotychczas wywodzili się z Akademii Sztuk Pięknych. Inwestycja
w design jest niewielka. Są to koszty kilku procent wartości produktu czasem nawet poniżej jednego
procenta – gdy równocześnie sumy wydawane na reklamę mają często dwucyfrowy wskaźnik
procentowy. Korzyści dla gospodarki mogą być tutaj ogromne. Standardy techniczne na świecie
wyrównują się a w takiej sytuacji wyróżnić produkt może tylko wzornictwo. Wzornictwo przemysłowe
należy wobec tego stanowczo traktować jako ogniwo gospodarki 30 .
Jeśli mowa o uczelnianej własności przemysłowej nie sposób nie wspomnieć o spółkach typu
spin-off, stanowiących główny nurt tzw. przedsiębiorczości akademickiej i jeden z aktywnych mechanizmów
komercjalizacji i transferu technologii 31 . Spośród czynników charakteryzujących spółki
spin-off najczęściej wymienia się trzy elementy:
– wśród założycieli są pracownicy instytucji naukowej/badawczej;
– podmiot bazuje na technologii przekazanej w formie licencji;
– podmiot taki został wsparty kapitałowo (w formie udziału we własności) przez sektor publiczny
32 .
Spółka spin-off to taka, której produkty stworzono na bazie innowacyjnej (najczęściej ochronionej)
technologii lub wynalazku. W spółkach takich udziały posiadają naukowiec/naukowcy z uczelni
oraz sama uczelnia, za pośrednictwem wyodrębnionego podmiotu 33 .
W projektach tworzenia spółek typu spin-off uczelnia powinna stosować transparentne i odbiurokratyzowane
procedury oraz procesy decyzyjne, związane z wnoszeniem know-how, obejmowaniem
udziałów w spółkach prawa handlowego oraz wykonywaniem własnych uprawnień wynikających
z kodeksu handlowego. Takie rozwiązania są stosowane na uczelniach zagranicznych (USA, Kanada,
Wielka Brytania, inne) i są aktualnie upowszechniane w krajach Unii Europejskiej (m.in. przez sieć
Gate2Growth). W stosowanych rozwiązaniach zagranicznych komercjalizacja wyników badawczych
odbywa się często poprzez utworzenie i finansowanie przez uniwersytet własnej jednostki
lub zespołu, albo niezależnego podmiotu zajmującego się gospodarką IP uczelni oraz spółkami
typu spin-off. Praktyka pokazuje, że najbardziej efektywną formą jest utworzenie podmiotu usytuowanego
na zewnątrz uczelni i działającego ściśle według zasad biznesowych. Biorąc pod uwagę
doświadczenia innych krajów (w tym z UE) oraz specyfikę procesu tworzenia i umacniania się na
rynku spółki typu spin-off, finansowanie własnego wyspecjalizowanego w procedurach biznesowych
zespołu to dla uczelni inwestycja długoterminowa i ryzykowna w sensie możliwości generowania
przychodów oraz uzyskiwania samowystarczalności ekonomicznej. W momencie utworzenia spółki
spin-off pojawia się także kwestia reakcji środowiska wynikającej często z barier mentalnych, a także
problemu uwarunkowań psychologicznych związanych z zagrożeniem bezpieczeństwa zawodowego,
wynikającego z konieczności opuszczenia uczelni, zerwania z dotychczasową działalnością
naukową i edukacyjną oraz zmiany środowiska zawodowego. Na etapie selekcji nie jest znana
i przewidywalna forma i zakres zaangażowania uczelni w rozwój proponowanej do utworzenia
spółki spin-off 34 .
Oceniając możliwość zwiększenia stopnia przedsiębiorczości uniwersytetów należy rozważyć
prawne uwarunkowania relacji z otoczeniem gospodarczym, własnej działalności gospodarczej
uczelni opartej o wyniki prac badawczych i rozwojowych oraz uwzględniania w działalności uczelni
przedsiębiorczych inicjatyw, w tym komercyjnych, członków społeczności akademickiej. W art.
4 ust. 4 Ustawy z dnia 27 lipca 2005 Prawo o szkolnictwie wyższym czytamy: „Uczelnie współpracują
z otoczeniem gospodarczym, w szczególności przez sprzedaż lub nieodpłatne przekazywanie
wyników badań i prac rozwojowych przedsiębiorcom oraz szerzenie idei przedsiębiorczości w śro-
30 J. Popek: Kiedy myślę wzornictwo, Sprawy Nauki, Biuletyn MNiI, Wydanie: 2004/4.
31 K. Matusiak (red.) Innowacje i transfer technologii. Słownik pojęć, PARP, Warszawa 2005, s. 131.
32 STI Review – Special Issue on Fostering High Tech Spin-offs: A Public Strategy for Innovation, No. 26 Volume 2000,
OECD, s. 17.
33 Firmy spin-off, Analiza potencjału rynkowego i wybór drogi komercjalizacji,
http://www.cittru.uj.edu.pl/?q=pl/node/428.
34 Jerzy Woźnicki, http://www.kig.tigroup.biz/assets/upload/Opracowania%20i%20analizy%20/regulacje_prawne.pdf.
PRAWO
I SZTUKA