stanje i perspektive u rudarstvu i odrţivi razvoj mining present state ...

Rudarstvo 2011 / Mining 2011SaţetakRUDARSTVO IZMEĐU NACIONALNIH I PRIVATNIHINTERESAMINING BETWEEN NATIONAL AND PRIVATE INTERESTSDragan M. ZlatanovićViše od 10 godina smo u trţišnim i tranzicionim uslovima u kome Vlada Republike Srbije nije jasno definisala šta sunjeni nacionalni interesi i prioriteti u sektoru rudarstva. Ulaskom privatnog kapitala u geološka istraţivanja,izgradnju novih rudarskih kapaciteta i privatizacijom jednog broja rudarskih preduzeća, nametnulo se i pitanjeinteresa privatnog kapitala. Taj privatni interes mora biti uvaţen, ali svakako ne suprotstavljen ili nadreĊennacionalnom interesu, već prihvaćen uz konsenzus svih zainteresovanih strana. Dalje zaostajanje u definisanjustrateškog okvira i zakonskih unapreĊenja stvara prostor za razvoj nekih „drugih― interesa koji su, moţda, u direktnojvezi sa naĉinom na koji je danas tretiran rudarski sektor u Srbiji.Ključne reči: rudarstvo, privatizacija; tranzicija, privatni interesi, nacionalni interesiAbstract:More than 10 years we have experienced market and transition conditions in which the Serbian Government hasfailed to clearly define what its national interests and priorities in the mining sector are. The involvement of privatecapital in geological exploration, construction of new mining capacity and the privatization of a number of miningcompanies imposed the question of private capital interests. The private interests must be respected, but certainly notopposed or superior to the national interest and accepted by consensus of all stakeholders. Further delays in definingthe strategic framework and legal improvement creates space for the development of "other" interests which may bedirectly related to the way how mining sector is treated today in Serbia.Key words: mining, privatization, transition, private interests, national interestsUVODPrivatna preduzeća su bila aktivna u rudarstvu i pre tranzicionih promena poĉetkom 2000. godine, ali jevećina njih fokusirana na eksploataciju industrijskih i graĊevinskih materijala. U okviru malih istraţnihpolja, vršeći geološka istraţivanja, ĉesto su se eksploatisale mineralne sirovine za vreme vaţenja istraţnogprava. Razloge takvog stanja moţemo traţiti pre svega zbog priliĉno komplikovanih i dugotrajnihprocedura za dobijanje dozvole za eksploataciju i odobrenja za izvoĊenje rudarskih radova, kao inedostatka sredstava neophodnih za ozbiljnije investicije, ali i moguće korupcije jer se na takve aktivnostijednostavno zatvarale oĉi ili su pravni mehanizmi bili slabi i nemoćni da se tome suprotstave.Sa poĉetkom tranzicionih promena, poraslo je interesovanje domaćih i stranih kompanija za privatizaciju iinvestiranje u mineralno-sirovinski kompleks Srbije. MeĊutim, rudarstvo nije predstavljalo prioritetnugranu privrede kojoj je data odgovarajuća paţnja. Rudnike je zahvatio talas vlasniĉke transformacije,meĊutim, rudnici i njihova uprava nisu podjednako odgovorili na izazove koji su bili pred njima. U tomnesnalaţenju, ali i neiskustvu se našla i sama drţava. Snalaţljiviji su bili rudnici sa većim stepenomslobode tj. manji rudnici koji su svoj proizvodni asortiman vezivali za potrebe graĊevinarstva iinfrastrukture (industrija nemetaliĉnih mineralnih sirovina). U ove rudnike je mnogo brţe i lakše ulazioprivatni kapital kroz privatizaciju, a sa njim i nove investicije, modernizacija tehnološkog procesa,stvarajući time bolje proizvodne i finansijske performanse samih preduzeća.Od tada do danas, u većem broju rudarskih preduzeća tranzicioni proces je završen sa njihovomprivatizacijom, modernizacijom tehnoloških procesa, većim ekonomskim i finansijskim efektima138