stanje i perspektive u rudarstvu i odrţivi razvoj mining present state ...

Rudarstvo 2011 / Mining 2011MINERALNA ĐUBRIVA NA BAZI PRIRODNIH FOSFATA IMODIFIKOVANOG ZEOLITAMINERAL FERTILIZERS BASED ON NATURAL PHOSPHATES ANDMODIFIED ZEOLITEMirjana Stojanović 1 , Mirko Grubišić 1 , Jelena Milojković 1 , Zorica Lopiĉić 1 ,MarijaMihajlović 1 , Tatjana Šoštarić 11 Institut za tehnologiju nuklearnih i drugih mineralnih sirovina, BeogradIzvodSrbija se zadnjih dvadeset godina suoĉava sa ozbiljnim problemima u proizvodnji mineralnih djubriva, krozsmanjenje nacionalnih kapaciteta, orjentisanost ka uvozu, smanjenje potrošnje i prinosa po hektaru i generalnosmanjenje uĉešća poljoprivredne proizvodnje u društvenom proizvodu zemlje sa 14.8% u 2002.god. na 10.8% u2009.god. U radu su analizirani podaci o domaćoj proizvodnji, uvozu, prometu i kontroli kvaliteta mineralnihĊubriva u Srbiji pre i nakon 1990. godine, u cilju tumaĉenja razloga i posledica njihove nedovoljne upotrebe uishrani gajenih biljaka poslednjih godina.Trenutna proseĉna upotreba Ċubriva ispod 80 kg/ha, je oko tri puta niţanego u razvijenim poljoprivredenim zemljama i oko 1/3 u odnosu na period pre 1990 godine u Srbiji, što je doprineloda su prinosi mnogih gajenih kultura na donjoj granici rentabilnosti. Pored povećanja cena Ċubriva i nezavidnogekonomskog poloţaja naših poljoprivrednih proizvoĊaĉa, razlozi za ovakvo smanjenje upotrebe Ċubriva je i ĉinjenicašto je domaća proizvodnja istih drastiĉno smanjena, a uvoz, promet pa i ĉesto kvalitet neusaglašen i neadekvatannašim stvarnim potrebama. Jedan od naĉina prevazilaţenja ovog problema je i razvoj novih prirodnih mineralnihdjubriva na bazi domaćih mineralnih sirovina, fosfata i modifikovanog zeolita, kao ekonomski isplativijih iekološki podobnijih od industrijskih fosfornih Ċubriva, što je prezentirano u radu.Kljuĉne reĉi: mineralna Ċubriva, proizvodnja, kvalitet, primena, prirodni fosfat, modifikovan zeolitAbstractLast twenty years Serbian faces major problems in the production of fertilizers, through the reduction of nationalcapacity, focussed on importing , reducing consumption and yield per hectare and generally decline in the share ofagricultural production in GDP from 14.8% in 2002. to 10.8% in 2009. In this paper were analyzed data fromdomestic production, import, turnover and quality control of mineral fertilizers in Serbia before and after 1990. Theaim of analyze was to find reason and consequence of inadequate use of fertilizers for plant nutrition over the lastyears. The current average use of fertilizer is below 80 kg / ha which is three times less then in other agriculturalcountries and third of use in Serbia before 1990, it can be conclude why production of many cultivated grass is onlow profitability range. In addition to increasing prices of fertilizers and unpromising position of agriculturalproducers, more reasons of reduction fertilizers use are demagnification domestic production, import are oftenunsuitable quality for our real requirement.One way of overcoming this problem is the development of new naturalfertilizers based on domestic raw materials, phosphate and modified zeolite, as economically cost-effective andenvironmentally better of industry fertilizer as presented in the paper.Keywords: mineral fertilizers, production, quality, application, apatite, natural phosphates, modified zeoliteUvodProlazak Srbije kroz ekonomske sankcije i tranziciju celokupne privrede, protekle dve decenije,prouzrokovali su ozbiljne probleme u oblasti proizvodnje i upotrebe Ċubriva. Permanentan padproizvodnje Ċubriva, od 2.8 miliona tona do 1990.god. do 660 hiljada tona danas i orjentisanost na uvoz622