ASA JOURNAL 11/2023

44
theme
CONCRETE CONSTRUCT CONCEPTION
45
02
Photo Credit: Pornpas Siricururatana
PARTS
กลางศตวรรษที่ 20 ในวันที่คอนกรีตเป็นแรงขับเคลื่อน ความ
เป็นไปได้ที่ซ่อนตัวอยู่ในคอนกรีต จุดไฟในความเป็นผู้สร้าง
บันดาลให้พวกเขาเกิดความอยาก อย่างที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน
“มีเพียงสถาปนิกในปัจจุบันเท่านั้น ที่รู้จักและเข้าถึงความสุข
และความประทับใจ ที่เกิดจากการสร้างระเบียบ ภายใต้แรง
โน้มถ่วง ให้กับพลังงานที่ยุ่งเหยิงและไม่มีที่สิ้นสุด ที่ซ่อนอยู่
ในคอนกรีต” 1
ใน ปี 1958 นิตยสารด้านสถาปัตยกรรมของประเทศญี่ปุ่น
ชื่อ Kenchikubunka ยกนิตยสารสองฉบับเต็มให้กับ Special
Issue ที่มีชื่อว่า คอนกรีต บทความที่ชื่อว่า “คอนกรีต พลังงาน
ที่ไม่มีที่สิ้นสุด” ของ Kenzo Tange ในนิตยสารเล่มนั้นเป็นทั้ง
จดหมายรัก และ คำาสารภาพบาป ต่อสิ่งที่เรียกว่า คอนกรีต
หลังจากนั้นไม่นาน คอนกรีตก็กลายสภาพเป็นสิ่งที่ไม่แปลก
ใหม่อีกต่อไป กลับกัน อาคารคอนกรีตที่สร้างในยุคก่อน เริ่ม
มีอายุมากพอที่จะสร้างปัญหา “ในช่วงปี 1960s ผมไม่ได้ไม่
ชอบคอนกรีต แต่รู้สึกว่ามันไม่น่าไว้ใจ…พอต้น 70s ช่วงวิกฤต
น้ำามัน ..ความขาดแคลนวัสดุ ทำาให้เราเห็นว่าคอนกรีตถูกหล่อ
ชุ่ยแค่ไหน ความมั่นใจต่อคอนกรีตก็ค่อยๆ ลดลง” 2
ประโยคของ Arata Isozaki แสดงให้เห็นความเปลี่ยนแปลง
ของทัศนคติสถาปนิกต่อคอนกรีต จากการใช้คอนกรีตแบบ
เต็มเหนี่ยวเพื่อแสดงตัวตน กลายเป็นการใช้ที่มีการควบคุม
อย่างรอบคอบมากขึ้น จากผู้สร้างภาพรวม สู่ส่วนกระกอบ
ของระบบ เป็นการปรับกระบวนทัศน์ครั้งใหญ่ในการใช้
คอนกรีต
ความคลั่งไคล้ในอดีตมันอันตรธานหายไป หรือมันแค่กลาย
ร่างเป็นการแฝงตัวแสดงนัยยะอย่างนอบน้อมขึ้น อะไรคือ
กลไกของคอนกรีต ที่ทำาให้ทันทีที่สูญเสียความพิเศษของ
ความเป็นสมัยใหม่ไป ก็สามารถเริ่มหน้าที่ใหม่ ในการช่วยพา
สถาปัตยกรรมก้าวข้ามความเป็นสมัยใหม่ต่อไปได้
ความสามารถในการเป็นทั้ง โครงสร้าง พื้นผิว และกรอบ
อาคาร ของคอนกรีต ทำาให้คำาว่า “สถาปัตยกรรมคอนกรีต”
มักถูกใช้อย่างจำากัดในการพูดถึงสถาปัตยกรรมที่ใช้คอนกรีต
เป็นภาพรวม แต่จริงๆแล้ว ยังมีพื้นที่อีกมากที่คอนกรีตช่วย
ผลักขีดจำากัดของผู้ออกแบบ เป็นกลุ่มงานที่คอนกรีตอาจไม่ได้
เป็นพระเอก หรือเป็นการใช้คอนกรีตควบคู่กับวัสดุอื่นๆ น่า-
เสียดายที่วาทกรรมว่าด้วยคอนกรีต มักถูกจำ ากัดในพื้นที่ของ
“สถาปัตยกรรมคอนกรีต” ทั้งๆ ที่ ความเป็นไปได้ที่แท้จริง
ของมัน อาจซ่อนอยู่ในพื้นที่ที่เหลือก็เป็นได้ คอนกรีตยังคง
ต้องการวาทกรรมเพิ่มเติม นอกเหนือจากขอบเขตที่จำ ากัดนี้
PARTS
In the mid-20 th century, concrete unleashed energy
in architects, allowing them to harness and push
their boundaries of creativity and ambition.
"Reinforced concrete gives us unlimited power. ...
only modern architects know the joy and excitement
of providing order to such infinite energy
in the field of gravity, to the chaotic energy that
concrete contains." 1 In 1958, a Japanese architectural
magazine, Kenchiku Bunka, devoted two
issues to concrete. The above article, "Concrete,
Infinite Energy" by Kenzo Tange, was a love letter
and a confession. It shows an architect's euphoric
confidence in concrete at that moment.
However, a little later, when a concrete building
built in the past was old enough to cause problems,
concrete shed its myths. "In the 1960s,
I didn't dislike concrete, but I thought it was
unreliable. ...In the early 70s, around the time of
the oil crisis, there was a construction boom. With
the shortage of materials, people began to realize
how carelessly concrete was being cast and
gradually lost faith in it." 2
This phrase from Arata Isozaki represents how the
use of concrete shifted over time. The once-bold
use of concrete gives way to a more controlled
usage, from dominant to restrained and carefully
integrated as parts within the whole. It was a paradigm
shift for concrete. Have all the crazes until
then disappeared entirely? Or has it just become
implicit, submerged in form? How can a material
that loses its special status associated with
modernity become a tool to overcome modernity
itself?
Concrete is universal. Even when not visible,
concrete provides both support and movement,
continuity and isolation, stability and destruction
in architecture. It has always been a medium for
architects to experiment with a wide range of
ideas. However, despite its universality, including
its partial use or invisible presence, the discourse
on concrete is often limited to a particular realm;
concrete architecture, a realm of architecture
built entirely of concrete. Concrete needs further
discourse beyond this limited realm.
02
ภาพโครงหลังคา คณะ
วิศวกรรมศาสตร์ มหา-
วิทยาลัยสงขลานครินทร์
โดย อมร ศรีวงศ์ และ
ดร.รชฏ กาญจนะวณิชย์
โครงเหล็ก space frame
ที่วางบนเสาคอนกรีต
ยื่นไปรับชิ้นส่วนรางน้ำา
คอนกรีต ที่ช่วยรับชิ้นส่วน
หลังคาคอนกรีตรูปโดมต่อ
ถ้าเปรียบเทียบกับห้องสมุด
คณะวิศวกรรมศาสตร์
มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ที่
อมร ศรีวงศ์ออกแบบร่วมกับ
อรุณ ชัยเสรี หลังจากนั้น
ที่ให้คอนกรีต ทำาหน้าที่
เป็น space frame ด้วย
ในตัว โครงหลังคาเหล็ก
ในภาพ อาจจะถูกมองว่า
เป็นความลักลั่นของระบบ
โครงสร้าง แต่ในอีกมุม-
หนึ่ง อาจกล่าวได้ว่า โครง
space frame เหล็กเหล่านี้
ทำาหน้าที่เป็นตัวช่วย ลด
ขนาดและความซับซ้อน
ของกระบวนการก่อสร้าง
ช่วยสร้างความแข็งแรง
ที่ยืดหยุ่น