Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
14<br />
Die skema toon ons dat die vier sinne opgebou word uit<br />
sub-eenhede wat in die meeste gevalle (die enigste uitsondering<br />
is die byvoeglike bysin in D4) self in sintakties-strukturele<br />
opsig voltooid is. So is in die sin A(1 tot 4) twee<br />
struktureel-voltooide nosies te onderken, geskei en verbind<br />
deur die komma; 6 in B(1 tot 4), drie voltooide nosies, ook<br />
telkens geskei en verbind deur 'n komma; in Cl tot D2 is<br />
daar vyf, waar die komma (drie keer) en die liggende streep<br />
die verbindings aantoon.<br />
In al drie hierdie sinne mag ons dus van parataksis praat,<br />
'n neweskikking van struktureel-voltooide nosies, waar die<br />
komma (met één uitsondering, nl. die streep aan die einde<br />
van C4) in elke geval as skakel fungeer. Die komma hef dus<br />
in elke geval die moontlike isolasie van die nosies binne die<br />
tipografies-gegewe sinne op; die komma alleen dui daarop<br />
dat die isolasie nie volkome is nie.<br />
Alleen in D(3+4) is daar 'n geval van hipotaksis — sintaktiese<br />
„groepering" in hoofsin en bysin. Die voorafgaande<br />
aanbod geskied daarenteen in 'n „reeks."<br />
Die sintaktiese verskynsel van parataksis het in hierdie<br />
aanbod 'n feitelike konsekwensie. Die strukturele voltooidheid<br />
(in linguistiese opsig) van die onderskeie nosies isoleer hulle<br />
t.o.v. mekaar, en linguisties is hul samehang alleen maar deur<br />
die komma en die streep aangedui. Die feitsake wat elke keer<br />
binne so 'n nosie aangebied word, is dus begrens — ook die<br />
feitelike aanbod word geïsoleer-in-verband. 'r Die paratak-<br />
6 Onder „nosie" word verstaan: 'n informasie- eenheid wat, hetsy deur<br />
die taalvorm self, hetsy deur die konteks, op 'n spesifieke wyse in die<br />
tyd gestel is.<br />
7 Vgl. Scholtz, a.w., p. 102, 103 vir 'n soortgelyke isolasie-in-verband.<br />
Wilhelm Havers, Handbuch der erkli renden Syntax, Heidelberg 1931,<br />
§ 48, noem die suksessiewe denke as die onderliggende dryfkrag vir die<br />
verskynsel van parataksis. Hiermee gaan 'n losse sinsbou saam („eine<br />
lockere Art der Satzfügung”) waarvan by sê: „Kunstvoile Perioden licht<br />
die Volks- and Umgangssprache nicht, and wo die Schriftsprache eine<br />
logische Gliederung des Satzgefüges in Haupt- and Nebensatz hat, da<br />
stellt die lebendige Rede die Sätze oft gleichberechtigt nebeneinander,<br />
man uberlált es dem Hörer, sich ihre gedankliche Beziehung zurecht zu<br />
legen."