Verkenning naar de toekomst van het Van ... - AA Planadvies

Het scheepvaartverkeer kon niet om de stad heen, het moest er dóór heen. Dat was ook geen
enkel probleem want in 9 van de 10 keer was de stad de eindbestemming. Wegen waren er
nauwelijks in Friesland, veel goederen- en ook personenvervoer ging per schip. Bij goede
wind werd gezeild, bij tegenwind werd gejaagd of geboomd.
Om de stad te kunnen verdedigen tegen vijanden, wordt er in het begin van de 16 e eeuw een
stadsgracht omheen gegraven, die dan ook alle waterlopen met elkaar verbindt. De
doorgaande vaarweg loopt vanaf dat moment niet meer door, maar om de stad heen. Ook de
verbinding met de zee wordt verbeterd. De oude route over de Ee via Dokkum krijgt er een
concurrent bij: in 1507 wordt de Harlinger Trekvaart gegraven. Vanaf dat moment is de focus
van Leeuwarden westwaarts.
Toen er meer behoefte kwam aan continuïteit en betrouwbaarheid, werden er jaagpaden langs
de vaarweg aangelegd waar de schipper zijn schip langs voort kon trekken of waar de
scheepsjager zijn paard kon drijven. Deze wegen zijn in Friesland vaak herkenbaar aan de
naam trekweg. De eerste trekweg van Friesland werd aangelegd op initiatief van de stad
Harlingen in het jaar 1645 “om met verdecte schepen den reijsende man van de ene stadt aen
de ander over te brengen”, dat wil zeggen van Harlingen naar Leeuwarden. Harlingen was
weliswaar pas gesticht in 777, maar had in 1234 al stadsrechten, dus ruim 200 jaar eerder dan
Leeuwarden. Het was een belangrijke zeehaven, vandaar dat het initiatief voor zo’n
belangrijke verbetering van de infrastructuur best vanuit Harlingen mocht komen.
Vanuit het zuiden en oosten was Leeuwarden in deze periode bereikbaar via drie belangrijke
vaarwegen: De Zwette of Leeuwardertrekvaart, de Potmarge en het Vliet. Deze werden
doorlopend verbeterd. Vanuit het noorden was het riviertje de Ee de belangrijkste route.
Figuur 3: Leeuwarden in 1853 – Grote historische Provinciale Atlas.
Afstudeeropdracht Built Environment Pagina 11 19-4-2009
Gert Schouwstra