Nummer 3/2011 (.pdf) - FOD Sociale Zekerheid

BELGISCH TIJDSCHRIFT VOOR SOCIALE ZEKERHEID - 3e TRIMESTER 2011Nochtans lijkt de hervormingsdrang na 1999 te zijn afgenomen, ook al liggen deEMU-landen nog steeds boven het OESO-gemiddelde. In hun onderzoek naar degrondigheid van de hervormingen komen Duval en Elmeskov tot dezelfde resultaten(zie tabel). En ook wij kwamen bij onze analyse van de sociale pacten (Natali enPochet, 2007) tot dezelfde conclusie. Dat de hervormingen werden voortgezet, washet gevolg van een leerproces van de regeringen, die hebben ingezien hoe ze –vooral dan voor de pensioenhervormingen – de vakbonden kunnen omzeilen. Ookde aard van de Europese druk is gewijzigd en het Lissabon-proces zorgde voor eenuitgebreid argumentenaanbod voor hervormingen.Palier (2006) schreef echter, met reden: “Wijzigingen moeten niet in termen vankwantiteit (uitgaven, uitkeringsniveaus, dekkingsveld, enz.) worden gemeten, maarer moet een beoordeling worden gemaakt van de mate waarin de wijzigingen totvernieuwing hebben geleid. Typische vragen zouden zijn of de hervormingennieuwe instellingen met zich meebrachten, een nieuwe logica in de hand werktenof ertoe leidden dat nieuwe actoren erbij werden betrokken”.Men zou kunnen stellen dat deze hervormingen zonder Maastricht noodzakelijkzouden zijn geweest – aangezien de voornaamste problemen niet met Europa verbandhouden, maar wel met de binnenlandse ontwikkelingen – en dat de regeringenMaastricht tot zondebok maakten, om zelf aan de kritiek te ontsnappen (2). Desondankshielp Maastricht de regeringen, ten minste toch retorisch, om anders haastonmogelijke hervormingen op te leggen, vooral dan in de “conservatieve, corporatistische”verzorgingsstaten van continentaal Europa.De timing die in verschillende continentale verzorgingsstaten werd toegepast, isintrigerend (Palier, inleiding in dit speciaal nummer). Daarenboven sloten een aantalEuropese landen (Nederland, Ierland, Denemarken, Spanje en Italië) in het beginvan de jaren negentig een aantal sociale pacten af, waaronder ook enkele ingrijpendehervormingen van de verzorgingsstaat. Deze sociale pacten gebruikten deaanloop tot de eenheidsmunt expliciet als rechtvaardiging voor de hervormingen(Fajertag en Pochet, 2000).Fritz Scharpf toonde aan dat de Europese integratie een sterke impact had op de beleidsinstrumentenwaarover de regeringen beschikten. “De criteria van Maastricht om deMonetaire Unie te mogen vervoegen, sloten deficit spending als beleidsinstrument vrijwelvolledig uit; en door de realisatie van de Monetaire Unie controleerden de lidstatenervan niet langer het monetair beleid en de wisselkoers” (Scharpf, 2000).Het EMU-verhaal lijkt een goede voedingsbodem voor onze kritiek op dominantebenaderingswijzen.520(2) “De beschikbare bewijzen zaaiden twijfel aangaande de stelling dat de verzorgingsstaten, indiende economische integratie niet zou toenemen, onder behoorlijk veel minder druk zouden staan endat de nationale beleidsvormers uitgesproken beter in staat zouden zijn om nieuwe overheidseisenaan te pakken” (Pierson, 1998, p. 541).