Morze Bałtyckie - o tym warto wiedzieć

Toksyczne działanie może być zmodyfikowane przez różne czynniki środowiskowe,
takie jak temperatura, zasolenie, zawartość tlenu w wodzie czy inne warunki lokalne, zależy
również od stadium rozwojowego organizmu oraz jego kondycji. Istotne jest, że substancje
w stężeniu obecnym w środowisku nie powodują toksyczności ostrej, przez co ich
działanie jest rozciągnięte w czasie, a zewnętrzne efekty są bardzo trudne do zaobserwowania.
W wielu też przypadkach trudno jest ocenić toksyczność badanego czynnika,
ponieważ niektóre substancje działają wspólnie (synergizm) lub też przeciwdziałają (antagonizm).
Często też różne substancje wywołują podobne objawy. Zróżnicowana jest
również podatność różnych tkanek i organów na kumulację substancji toksycznych.
Metody oceny toksyczności przewlekłej podobne są do metod oceny toksyczności
ostrej, z tą różnicą, że stosuje się tu mniejsze stężenia i dłuższe czasy ekspozycji na działanie
związku toksycznego oraz bardziej skomplikowane układy eksperymentalne zwykle
w systemie przepływowym lub w tzw. „mesokosmosach” (sztucznych zbiornikach, w których
odtwarza się fragment środowiska wodnego).
Metody oceny wpływu substancji chemicznych w bardzo wysokim rozcieńczeniu –
jak w środowisku morskim – są bardzo skomplikowane i wymagają bardzo dobrej znajomości
biochemii i fizjologii organizmów morskich. Skutki biologiczne trzeba też badać
na różnych poziomach – funkcjonowania pojedynczego organizmu i całego ekosystemu.
4.2.8 Skutki obecności związków toksycznych w morzu
Działanie związków toksycznych obecnych w morzu jest ciągle słabo rozpoznane, głównie
z uwagi na zróżnicowane reakcje organizmów na te zanieczyszczenia oraz trudności
analityczne w ich oznaczaniu. Dotychczas wiadomo, że zespoły morskiej fauny dennej,
mimo że zawierają pewne ilości tych związków, są w dobrej kondycji, a ryby bałtyckie
nadają się do konsumpcji. Natomiast stopień bioakumulacji substancji toksycznych
u zwierząt żywiących się głównie rybami, takich jak bielik czy foki, jest bardzo wysoki.
Największe stężenia występują w tkankach zawierających dużo tłuszczu oraz w wątrobie,
która jest „laboratorium detoksykacyjnym” każdego organizmu.
Wchłanianie substancji toksycznych przez organizmy żywe następuje w różny sposób.
Glony jednokomórkowe pobierają je całą powierzchnią ciała, z kolei makrofity (glony
wyższe i rośliny kwiatowe) przez organy pełniące funkcje korzeni, ale także ze względu
na stałe zanurzenie w wodzie, również całą powierzchnią ciała. Zwierzęta pobierają
substancje chemiczne głównie przez układ pokarmowy, oddechowy i skórę. Organizmy
oddychające powietrzem atmosferycznym (ssaki i ptaki) adsorbują w płucach drobniutkie
cząstki zanieczyszczeń. Generalnie jednak najwięcej substancji chemicznych dostaje
się wraz ze spożywanym pokarmem.
Tylko te substancje, które są zdolne przeniknąć przez błony komórkowe są biologicznie
dostępne. Biologiczna dostępność substancji chemicznych jest zatem bardzo ważną
cechą i podnosi się ona wraz ze wzrostem rozpuszczalności substancji w wodzie lub
w lipidach. Po wniknięciu do organizmu, część substancji toksycznych jest w procesach
biochemicznych rozkładana do mniej szkodliwych metabolitów i wydalana. Niestety
niektóre z nich, bardzo trwałe i trudne do usunięcia, gromadzą się w różnych tkankach
i narządach.
99