Morze Bałtyckie - o tym warto wiedzieć

Zmiany w środowisku spowodowane eutrofizacją to przede wszystkim:
– zwiększenie obszarów i intensywności zakwitów fitoplanktonu,
– wzrost produkcji pierwotnej,
– wzrost biomasy zooplanktonu,
– spadek przezroczystości wody,
– zmniejszenie zasięgu występowania glonów osiadłych i roślin kwiatowych,
– zwiększenie dopływu materii organicznej i jej depozycji w osadach dennych,
– zwiększenie produkcji wtórnej: zoobentosu i ryb na obszarach dna i w toni wodnej
powyżej holokliny,
– wzrost częstotliwości i powiększanie się obszarów z okresowym lub stałym brakiem
tlenu,
– obniżenie produkcji wtórnej: zoobentosu i ryb na obszarach dna i w toni wodnej poniżej
holokliny,
– zmiana składu gatunkowego zbiornika – obniżenie stopnia jego bioróżnorodności.
Najszybciej na wzbogacenie w substancje odżywcze reaguje fitoplankton. Przy sprzyjających
warunkach atmosferycznych (nasłonecznienie i temperatura) produkcja szybko
wzrasta i obejmuje coraz rozleglejsze obszary morza. W efekcie uzewnętrznia się to w postaci
pojawienia się na powierzchni morza „kożucha”– warstwy składającej się z żywych
i obumierających glonów. Pozytywnym tego skutkiem jest obfity pokarm dla roślinożernego
zooplanktonu. Zwiększenie biomasy zooplanktonu i zoobentosu stwarza z kolei
korzystne warunki dla odżywiających się nimi ryb. Niestety zooplankton, tak jak i inni
konsumenci, nie jest w stanie spożyć tej pojawiającej się gwałtownie obfitości pokarmu.
Skutkiem tego ogromne ilości obumierającego fitoplanktonu opadają na dno, gdzie stanowią
pokarm dla odżywiającego się martwą materią organiczną zoobentosu. Również
ta grupa organizmów nie ma możliwości zużycia nadmiaru pokarmu, co powoduje, że
niewykorzystana martwa materia organiczna zalega na dnie. W procesach bakteryjnego
rozkładu materii organicznej zużywany jest tlen. W płytkich akwenach odbudowa zasobów
tlenu możliwa jest dzięki jego dopływowi z atmosfery (intensywne natlenianie wody
podczas sztormów), a także procesowi fotosyntezy, podczas którego jest on wytwarzany.
Natomiast w rejonach głębszych, gdy zużycie tlenu w procesie oddychania i mineralizacji
materii organicznej przeważa nad natlenianiem wody, mogą wystąpić okresowe
bądź stałe deficyty tlenowe. Tam, gdzie z braku tlenu ustaje tlenowy rozkład materii
organicznej, pojawiają się bakterie siarkowe. W przeprowadzanym przez nie procesie
rozkładu ostatecznym produktem jest siarkowodór. Na skutek tego mieszkające na dnie
zwierzęta giną z powodu braku tlenu i zatrucia siarkowodorem. Brak zwierząt dennych
wyklucza z kolei zjawisko bioturbacji, tzn. przewietrzania osadu przez przemieszczające
się organizmy zoobentosowe, które mieszają osad i drążą w nim kanały ułatwiając przenikanie
tlenu do głębszych warstw. Te niekorzystne, wywołane brakiem tlenu, zjawiska
występują głównie poniżej halokliny. Wlewy dobrze natlenionej, o większej gęstości oceanicznej
wody z Morza Północnego są rzadkie i często nie dochodzą do największych
głębi Morza Bałtyckiego. Zalegająca tam bardziej słona, „cięższa” woda ma niewielkie
możliwości natlenienia. Ocenia się, że około 100000 km 2 obszaru głębokiego dna jest
okresowo całkowicie pozbawione tlenu.
Znaczny wzrost biomasy mikroglonów oraz wywołana tym zwiększona sedymentacja
martwej materii powodują obniżenie przejrzystości wody. Na skutek tego zmniejsza
się zasięg penetracji światła w toni wodnej. W szczególnie zanieczyszczonych miejscach
91