Morze Bałtyckie - o tym warto wiedzieć

3.4 Fitobentos
Morskie rośliny osiadłe mogą zamieszkiwać tak głęboko, jak głęboko dochodzi minimalna
ilość światła potrzebna im do procesu fotosyntezy. Są to więc głównie organizmy
strefy przybrzeżnej. Przytwierdzoną do dna roślinność morską stanowią mikro– i makroglony
oraz rośliny kwiatowe. Morskie rośliny kwiatowe rosną na dnie, ukorzeniając się
w miękkim, piaszczysto-mulistym gruncie. W skład mikrofitobentosu wchodzą jednokomórkowe
glony: okrzemki, zielenice, sinice i krasnorosty. Szczególnie licznie występują
w strefie przybrzeżnej do głębokości 1 m, osadzając się na ziarenkach osadów dennych,
kamieniach lub roślinach i zwierzętach. Makroglony morskie wymagają twardego, skalistego
bądź kamienistego podłoża, do którego przytwierdzają się za pomocą przylg bądź
chwytników.
Zielenice (Chlorophyceae), brunatnice (Phaeophyceae) i krasnorosty (Rhodophyceae)
różnią się zawartością i rodzajem barwników fotosyntetyzujących wymagających
do fotosyntezy światła o specyficznej długości fali. Barwniki zielone absorbują głównie
pasmo czerwone i pomarańczowe, barwniki żółte – niebieskie, a barwniki czerwone – pasmo
zielone światła białego. W wodzie promieniowanie o długości fali odpowiadającej
barwie czerwonej i pomarańczowej pochłaniane jest w cienkiej warstwie powierzchniowej.
Najgłębiej przedostaje się promieniowanie niebieskie i zielone. Skutkiem tego jest
pionowe rozmieszczenie gatunków fitobentosu w morzu. Najbliżej powierzchni wody występują
rośliny kwiatowe i zielenice wyposażone głównie w chlorofile (barwniki zielone),
niżej brunatnice wzbogacone w umożliwiające fotosyntezę ksantofile (barwniki żółte –
fukoksantyna), a najgłębiej bytują krasnorosty, posiadające jeszcze, oprócz wymienionych,
fikobiliny (barwniki czerwone – fikoerytryna). W Morzu Bałtyckim ten klasyczny
układ został mocno zaburzony. Wywołane różnymi czynnikami zmętnienie wody powoduje
znaczne osłabienie przenikania wszystkich długości fal światła w głąb zbiornika,
a tym samym ograniczenie zasięgu występowania roślinności dennej i skupienie się
wszystkich jej typów bliżej powierzchni, często nawet do głębokości tylko kilku metrów.
Pogorszenie warunków świetlnych, tlenowych i napływ różnych zanieczyszczeń objawiły
się także zmianą proporcji ilościowych pomiędzy poszczególnymi grupami fitobentosu.
Organizmy bardziej wrażliwe i wymagające ustąpiły miejsca łatwo i licznie rozwijającym
się niewrażliwym „chwastom”.
Morskie rośliny kwiatowe, mimo że popularnie nazywane trawami morskimi, należą
do rodziny rdestnicowatych. W mniej słonych, płytkich wodach, występuje kilka
gatunków rdestnicy (Potamogeton spp.), zostera morska (Zostera marina), zmętnica
(Zannichellia palustris) i rupia (Ruppia spp.). Największa z nich, zostera morska, może
osiągać w południowym Bałtyku do 2 m wysokości i tworzy na piaszczystym dnie,
na głębokości 2–6 m, mniej lub bardziej rozległe łąki podwodne. Niestety, niekorzystne
zmiany warunków środowiska spowodowały zmniejszenie obszarów jej występowania.
W wysłodzonych zatoczkach, głównie w pobliżu ujść rzecznych, często obecne są typowo
słodkowodne gatunki: wywłócznik (Myriophyllum sp.) i trzcina (Phragmites communis).
Zamieszkujące dobrze prześwietlone wody zielenice reprezentowane są przez kilka gatunków
krzaczkowatej gałęzatki (Cladophora spp.), wstęgowatej taśmy (Enteromorpha
spp.) i liściokształtnej sałaty morskiej (Ulva spp.). Rozprzestrzeniona w całym Bałtyku
jednoroczna, nitkowata gałęzatka Cladophora glomerata osiąga kilkadziesiąt centymetrów
długości. Równie powszechna, nierozgałęziona Enteromorpha intestinalis może
59