Morze Bałtyckie - o tym warto wiedzieć

Okresy kiedy lądolód posuwał się do przodu nazywamy glacjałami, okresy kiedy się cofał
interglacjałami. Przed lodowcami pojawiała się roślinność tundrowa, która podczas
interglacjałów ustępowała lasom iglastym i mieszanym. Świat zwierzęcy reprezentowały
mamuty, nosorożce włochate, niedźwiedzie jaskiniowe. W końcu pojawił się także
człowiek. W ciągu minionego miliona lat lądolód nie pokrywał obszaru Bałtyku przez
cały czas. W kolejnych interglacjałach na obszarze tym odsłaniały się niecki, w których
tworzyły się okresowe morza lub jeziora. Wiemy, że jedno z nich – Morze Eemskie –
miało charakter morza ciepłego, łączącego się szerokimi cieśninami z Atlantykiem na
zachodzie i Morzem Białym na północy. Niewiele śladów zostało po tych morzach i jeziorach
kolejnych interglacjałów, choć mogły być większe i trwać dłużej niż obecny Bałtyk.
Ostatni glacjał kończy się około 16 tys. lat temu. Minęły kolejne dwa lub trzy tysiące
lat zanim rozpoczął się proces wycofywania się lądolodu z obszaru dzisiejszego Bałtyku.
I tak około 13 tys. lat temu rozpoczyna się historia tworzenia współczesnego morza.
Aby zrozumieć procesy, które zachodziły w ciągu tych kilkunastu tysięcy lat, należy
uświadomić sobie pewne mechanizmy, które je powodowały. Powstanie lądolodu było
rezultatem zmian klimatycznych. Ta potężna masa lodu, o grubości trzech kilometrów,
która pokryła ogromne obszary Ziemi na północy i południu, uwięziła ogromne ilości
wody. W rezultacie o około 130 m obniżył się poziom oceanów i mórz. Kiedy lądolody
topiły się, następowało podnoszenie się poziomu morza. Proces zmian poziomu morza
wywołany zmianami ilości wody nosi nazwę eustazji. Intensywność tego procesu ma
ścisły związek z panującym klimatem. Jednocześnie ogromne masy lodu wywierały potężny
nacisk na skorupę ziemską, która pod ich wpływem zagłębiała się. Powierzchnia
ziemi pod naciskiem lądolodu opadała względem poziomu oceanów. Kiedy lądolód wycofywał
się, skorupa ziemska dążąc do stanu równowagi, podnosiła się. Dążenie skorupy
ziemskiej do stanu równowagi nosi nazwę izostazji.
Ruchy izostatyczne i eustatyczne, skierowane w przeciwnych kierunkach, tworzyły
obraz Bałtyku. Poziom oceanu, który znajdował się 16 tys. lat temu 130 m poniżej
obecnego poziomu, podnosił się, powodując zalewanie lądu. Jednocześnie ruchy izostatyczne,
podnoszące ląd, powodowały odsłanianie lądu. Ruchy izostatyczne występowały
ze zmienną intensywnością w różnych obszarach Morza Bałtyckiego, w niektórych trwają
do dzisiaj. W rezultacie okresy podnoszenia się poziomu morza (transgresje) przeplatały
się z obniżaniem się poziomu morza (regresjami).
Lądolód cofał się powoli na północ. Na krawędzi cofającego się lądolodu tworzyły
się jeziora powstałe w wyniku zatarasowywania odpływu wody. Łączyły się one ze sobą
lub uzyskując odpływ, niknęły. Poziom wody tych zbiorników był znacznie wyższy niż
obecny poziom morza. Po uwolnieniu z lodu terenu obecnej delty Wisły i części Zatoki
Gdańskiej, uformowało się tam jezioro o poziomie wody wyższym o 60 metrów od obecnego.
W miarę łączenia się z innymi jeziorami i dalszego cofania się lądolodu jego poziom
obniżył się do 6–8 metrów od obecnego poziomu morza. W okresie tym panował klimat
arktyczny, wody co roku pokrywała gruba warstwa lodu. Jeziora ówczesne, które zajmowały
obszar obecnego Bałtyku Południowego, noszą nazwę Bałtyckich Jezior Lodowych.
Okres ich istnienia trwał około 1 tys. lat. Powoli zaczęły się one łączyć, aż około 12 tys.
lat temu utworzyły jedno wielkie jezioro zwane Bałtyckim Jeziorem Lodowym, które
istniało przeszło tysiąc lat. Na północy granicę jego stanowił wycofujący się lądolód.
Poziom tego zbiornika znajdował się około 50 metrów poniżej obecnego poziomu morza,
a jednocześnie był on o ponad 20 m wyższy od ówczesnego poziomu oceanu. Odpływ
9