Morze Bałtyckie - o tym warto wiedzieć

Tab. 1.1 Charakterystyka geograficzna Morza Bałtyckiego
Powierzchnia Objętość Maksymalna Średnia
[km 2 ] wody [km 3 ] głębokość [m] głębokość [m]
Zatoka Botnicka 36 260 1 481 156 40,8
Morze Botnickie 79 257 4 448 294 61,7
Zatoka Fińska 29 498 1 098 123 37,2
Zatoka Ryska 17 913 406 51 22,7
Bałtyk Właściwy 209 930 13 045 459 62,1
Sund i Morze Bełtów 20 121 287 38 14,3
Kattegat 22 287 515 109 23,1
Morze Bałtyckie 415 266 21 721 459 52,3
Południkowa rozciągłość Bałtyku w istotny sposób wpływa na różnice w klimacie pomiędzy
jego południowymi brzegami a północnym krańcem, co dobrze obrazuje czas
trwania pokrywy śnieżnej, zmieniający się od jednego miesiąca na południu do sześciu
na północy. Na tak duże różnice klimatyczne mają wpływ Góry Skandynawskie, które
stanowią barierę utrudniającą napływ znad Atlantyku mas powietrza, ogrzanych przez
Prąd Zatokowy płynący wzdłuż zachodnich wybrzeży Norwegii.
Istotną cechę geograficzną Bałtyku jest różnorodność rodzaju brzegów. Obok wybrzeży
piaszczystych, charakteryzujących się prawie prostoliniowym przebiegiem, zaznaczają
się obszary o bardzo złożonym przebiegu linii brzegowej z charakterystycznymi
drobnymi wysepkami. Są to skaliste wybrzeża szkierowe. Te dwa rodzaje brzegów
występują najczęściej na Morzu Bałtyckim.
Zmienność klimatu w ciągu ostatnich 10 tysięcy lat
kształtowała postać i hydrologię Bałtyku.
Ponad 40 milionów lat temu w miejscu dzisiejszego Morza Bałtyckiego rozciągał się
ląd zwany Fennoskandią. Pokrywała go bujna roślinność. Wśród wielu gatunków sosen,
występujących w tych puszczach, królowała sosna żywiczna Pinus succinifera, dzięki
której ślady tamtego świata zalane żywicą przetrwały do naszych czasów w postaci
bursztynowych inkluzji, czyli resztek organicznych zatopionych w bursztynie. Rosły tam
także liczne drzewa liściaste, takie jak wiecznie zielone dęby, klony, kasztanowce, drzewa
sandałowe i laurowe, magnolie i liczne gatunki palm. Panujący klimat odpowiadał obecnemu
klimatowi strefy podzwrotnikowej. Świat istot żywych tej puszczy odznaczał się
ogromną różnorodnością. Wśród drzew wędrowały potężne mastodonty, a później słonie,
przebogaty był świat ptaków i owadów. Na południe od puszczy, na obszarze obecnej
Polski, rozciągały się płytkie zatoki morskie i ogromne jeziora. Przez puszczę płynęła
potężna rzeka niosąca wody z wyższych północnych obszarów na południe. Gdyby nie
zatopione w bursztynie owady, pióra ptaków, strzępki sierści, a nawet cała prawie pięciocentymetrowa
jaszczurka, niewiele wiedzielibyśmy o tym świecie, który zniknął około
miliona lat temu w wyniku zmian klimatycznych. Następowało powolne ochładzanie
klimatu. Wymarły ciepłolubne rośliny. Gromadzące się masy śniegu zaczęły tworzyć
potężny lądolód, który osiągając grubość do 3 tys. m, potężnymi jęzorami kilkakrotnie
nasuwał się na obszar Bałtyku i Polski, aby następnie cofać się z powrotem na północ.
7