Morze Bałtyckie - o tym warto wiedzieć

ju. W przypadku substancji ropopochodnych składających się z lżejszych frakcji ilość
odparowanej substancji może dochodzić nawet do 60 %, a w przypadku benzyn do ponad
90 %. Ilość oleju, która wyparuje, zależy nie tylko od rodzaju rozlanej substancji,
ale także od warunków panujących w środowisku, takich jak temperatura wody i powietrza
oraz prędkość wiatru. W czasie odparowywania oleju zmieniają się jego właściwości,
zwłaszcza gęstość i lepkość. Proces ten nosi nazwę „starzenia oleju”. Rezultatem tego
jest powstanie po kilku dniach innej substancji niż ta, która uległa rozlaniu. Cały proces
parowania oleju z powierzchni wody i jego konsekwencje wpływające na właściwości
fizyczne oleju opisuje model Mackaya.
Kolejny proces fizyczny zachodzący w wyniku powstania rozlewu olejowego, powoduje
bardzo niewielkie zmniejszenie masy rozlanego oleju, ma jednak bardzo istotne
konsekwencje ze względu na zanieczyszczenie środowiska. Procesem tym jest rozpuszczanie
się oleju w wodzie. Rozpuszczony olej rozprzestrzenia się łatwo wraz z ruchami
wód w morzu lub oceanie, stanowiąc toksyczny składnik wody morskiej oddziałujący
w rozmaity sposób na żywe organizmy.
Proces adwekcji jest rezultatem przemieszczania się wód powierzchniowych mórz
i oceanów oraz bezpośredniego oddziaływania wiatru na plamę oleju. Prądy powierzchniowe
występujące w morzu mogą mieć bardzo różną genezę. Mogą być powodowane
przez wiatr, różnice w poziomie wody lub zasolenia, mogą także towarzyszyć przypływom
i odpływom morza. Ten ostatni rodzaj prądów, nieobecny na Bałtyku, jest szczególnie
istotny w wielu miejscach strefy brzegowej oceanów. Dzięki temu, że rozlany olej,
posiada mniejszą gęstość od wody, zachowuje się on jak pływający po wodzie materac.
Oddziałuje na niego wiatr, pchając go w kierunku, w którym wieje. Ten rodzaj ruchu
nosi nazwę dryfu wiatrowego i przy silnym wietrze jest istotną składową adwekcji.
Emulsyfikacja opisuje proces zachodzący wtedy, gdy rozlany olej znajdzie się na sfalowanej
wodzie. Fale wiatrowe powodują burzliwe przepływy w powierzchniowej warstwie
wody. W rezultacie kropelki wody są wtrącane w masę oleju, a jednocześnie kropelki
oleju wtrącane są w masę wody. Część z wtrąconych kropelek wody tonie w masie oleju
i powraca do wody. W miarę kontynuowania tego procesu coraz więcej kropelek wody
zostaje wtrącona do oleju i odwrotnie. Ta mieszanina oleju z wodą zwana emulsją zaczyna
powoli zmieniać swoje właściwości fizyczne, zwłaszcza lepkość, która powoli wzrasta.
Kiedy mieszanina oleju z wodą zawiera około 50 % wody, jej lepkość gwałtownie wzrasta
i tworzy ona postać określaną jako „mus czekoladowy”. Starzenie się tej postaci zanieczyszczeń
olejowych prowadzi do powstawania charakterystycznych pozostałości rozlewu
znanych pod angielską nazwą „tar balls”. Są to smoliste, lekko plastyczne, owalne
w kształcie, kilku – lub kilkunastocentymetrowej wielkości grudki ropopochodnej substancji,
znajdywane często na plażach leżących w rejonach zanieczyszczania morza przez
ropę.
Kolejnym procesem, istotnym z punktu widzenia zanieczyszczenia środowiska morskiego,
jest sedymentacja. Polega ona na opadaniu zawieszonych w masie wodnej drobnych
cząsteczek organicznych i nieorganicznych, zwanych zawiesinami, na dno morskie.
Przyczyną opadania jest większa gęstość tych cząsteczek niż otaczającej je wody. Olej
posiada mniejszą gęstość od wody i w związku z tym sam nie może opadać na dno. Kiedy
do zawieszonych w wodzie kropel oleju zaczynają przyklejać się cząsteczki zawiesiny,
utworzone zlepki opadają na dno. Opadający olej jest toksyczny dla zamieszkujących
dno roślin i zwierząt.
106