Morze Bałtyckie - o tym warto wiedzieć

ją się wyraźnym zielonym zabarwieniem, dzięki posiadaniu takich samych barwników,
które występują w podobnych proporcjach jak u roślin wyższych. Wśród planktonowych
zielenic spotyka się zarówno organizmy jednokomórkowe, jak i tworzące wielokomórkowe
kolonie o bardzo zróżnicowanym kształcie. Kryptofity żyją w postaci pojedynczych,
zabarwionych na brązowo lub żółto, komórek. Są one bocznie lub grzbietobrzusznie
spłaszczone i posiadają dwie wici osadzone z przodu skośnie ściętej komórki. Sinice,
zwane też cyjanobakteriami, w zakresie budowy i sposobu funkcjonowania, są bardzo
blisko spokrewnione z bakteriami. W systematyce organizmów nie są zaliczane do roślin,
lecz wyodrębnione razem z bakteriami w osobną grupę taksonomiczną.
W Bałtyku stwierdzono obecność ponad 700 gatunków wchodzących w skład fitoplanktonu.
W miarę posuwania się z zachodu na wschód zanikają stopniowo gatunki
morskie, a miejsce ich zajmują formy typowe dla wód słonawych. W mocno wysłodzonych
wodach, takich jak: zalewy, zatoki, rejony przybrzeżne i przyujściowe rzek,
przewaga gatunków słodkowodnych jest bardzo wyraźna. Skład gatunkowy i liczebność
fitoplanktonu zmieniają się jednak nie tylko geograficznie, ale także ze zmianą pór roku.
Wśród tej stosunkowo dużej liczby gatunków fitoplanktonu tylko kilka występuje
w ilościach, które wskazują na ich dominację na obszarze całego Bałtyku.
Wiosną powszechnie spotka się okrzemki Achnanthes taeniata i Chaetoceros wighamii
oraz bruzdnicę Peridiniella catenata, latem sinice Aphanizomenon flos-aquae i Nodularia
spumigena wraz z różnymi kryptofitami, a jesienią okrzemki Coscinodiscus granii
i Thalassiosira baltica oraz kryptofita Rhodomonas minuta. Zimą liczebność glonów
jest bardzo niska, a ich rozmnażanie bardzo słabe lub żadne. Wiosną, kiedy jest coraz
więcej światła słonecznego a woda ociepla się i znajduje się w niej wystarczająco dużo
substancji biogenicznych, rozpoczyna się zakwit okrzemek a zaraz po nim bruzdnic
oraz różnych drobnych wiciowców. Latem w fitoplanktonie dominują sinice, a jesienią
znowu okrzemki.
Te trzy szczyty liczebności fitoplanktonu są charakterystyczne dla całego Morza Bałtyckiego.
Regionalne różnice, głównie w temperaturze wody, powodują jednak, że wiosenny
zakwit okrzemkowy w Kattegacie i Morzu Bełtów może pojawić się już pod koniec
lutego, w Basenie Gdańskim od marca do maja, natomiast na Głębi Gotlandzkiej dopiero
w maju. Terminy pozostałych szczytów są bardziej ustabilizowane: letni występuje
na przełomie lipca i sierpnia, a jesienny – października i listopada.
Zwykle najbardziej intensywnym zakwitem jest zakwit wiosenny, a najsłabszym jesienny.
W ostatnich jednak latach, w różnych rejonach Bałtyku, obserwuje się coraz
częściej bardzo intensywne letnie zakwity sinic. Niektóre znich, w przeciwieństwie do innych
glonów, mogą pobierać azot z atmosfery, co pozwala im rozwijać się także wtedy,
gdy podczas gorącego lata zmniejsza się ilość dostępnych jonów azotu pochodzących z jego
związków rozpuszczalnych w wodzie. Zjawisko to jest szczególnie niepokojące, gdyż
właśnie wśród sinic znajduje się wiele gatunków toksycznych i potencjalnie toksycznych.
Biomasę fitoplanktonu określa się poprzez obliczenie ilości węgla organicznego (Corg.)
zawartego w komórce, wartości charakterystycznej dla poszczególnych grup glonów. Jako
wskaźnik wielkości biomasy stosuje się także podawanie koncentracji chlorofilu a
w wodzie. Nie jest to jednak wielkość reprezentatywna, ponieważ zaniża biomasę sinic,
które mają niską zawartość chlorofilu w żywej komórce w stosunku do jej masy.
49