Rys. 4.3 Zmiany w Morzu Bałtyckim spowodowane eutrofizacją (wg Forsberga 1991, wg Furman i in.1993, zmienione) 88
– stosowania nawozów sztucznych, – używania detergentów, – spalania paliw organicznych (węgla, ropy naftowej, gazu, drewna). Substancje biogeniczne dostające się z różnych źródeł do Bałtyku są związane przeważnie z działalnością człowieka. Z zakładów przemysłowych usuwane są powstające w procesie technologicznym produkty uboczne, z miast odprowadzane są mniej lub bardziej oczyszczone ścieki. Rolnictwo dostarcza substancji odżywczych poprzez stosowanie nawozów sztucznych, które nie zużyte przez rośliny lądowe, wypłukiwane z gleby przez deszcze, stale zasilają dopływ rzeczny. Również hodowla zwierząt (tak wielkie pastwiska, jak i ogromne gospodarstwa hodowlane) stanowi duży ładunek substancji odżywczych, a emitowany z pastwisk i gnojowników amoniak przenoszony jest z wiatrem w odległe rejony. Ingerencja człowieka na obszarach leśnych (nawożenie i wycinanie dużych zadrzewionych terenów) także powoduje zachwianie bilansu substancji biogenicznych, których nadmiar ostatecznie przechodzi do Bałtyku. Związki azotu wytwarzane są w czasie spalania paliw (węgiel, ropa naftowa, gaz, drewno) w fabrykach, elektrowniach, ciepłowniach. Również środki transportu (samochody, statki, samoloty) dostarczają azotu. Gromadzące się przez wiele lat w osadach dennych substancje biogeniczne mogą również zostać uwolnione do warstw przydennych wody i następnie wyniesione ku warstwom powierzchniowym. Aby wynoszenie substancji odżywczych wystąpiło na terenach poniżej halokliny, konieczne są wlewy cięższej, słonej wody z Morza Północnego. W akwenach płytszych proces ten uruchamiany jest przez silne i długotrwałe falowanie sztormowe. Fakt, że głównym dostarczycielem substancji biogenicznych do morza jest ląd, powoduje, że najczęściej i najszybciej skutki eutrofizacji obserwuje się w strefie przybrzeżnej morza. Jednak strefa ta ze względu na możliwość dobrego natleniania (dzięki pełnemu mieszaniu wody przez sztormy) ma największe potencjalne możliwości neutralizowania negatywnych skutków eutrofizacji. Zalegające na większych głębokościach beztlenowe masy wody, stanowią stale uzupełniany magazyn w różnym stopniu zdegradowanej materii organicznej, produkujący coraz większe ilości siarkowodoru. Rozważając problem eutrofizacji należy mieć na uwadze fakt, że jest to zjawisko wywołujące tak pozytywne, jak i negatywne skutki. W przyrodzie zmiany warunków sprzyjające jednym jej elementom bardzo często są szkodliwe dla innych. Ważne jest zatem zachowanie równowagi w środowisku, umożliwiającej harmonijny rozwój wszystkich jego mieszkańców. Pamiętać też należy, że wszystkie zjawiska przebiegają nie tylko w przestrzeni, ale również i w czasie. To co jest pożyteczne lokalnie i dzisiaj, może przy przekroczeniu progu bezpieczeństwa okazać się bardzo szkodliwe nawet dla całego zbiornika w nieodległej przyszłości. 89
Change language