Morze Bałtyckie - o tym warto wiedzieć

„bioakumulacji”) nie jest obojętne dla procesów życiowych organizmów i ekosystemów
morskich.
4.2.2 Metale śladowe
Wymienia się tu najczęściej: rtęć, ołów, kadm, cynk, miedź, nikiel, chrom. Metale śladowe
są naturalnymi składnikami skorupy ziemskiej oraz wód morskich i śródlądowych.
W wodach występują głównie w związkach chemicznych, rozpuszczonych lub zaadsorbowanych
na zawiesinie, a także jako kompleksy metali. Poziom ich stężeń w wodach Bałtyku
mieści się w dość szerokim zakresie, w zależności od rodzaju pierwiastka, od ułamków
nanomola (np. w przypadku kadmu) do ponad dziesięciu nanomoli (w przypadku
miedzi i niklu) w m 3 . Dla organizmów wodnych najbardziej dostępną formą metali
są ich postacie jonowe, jednakże niektóre organizmy mogą także przyswajać metale zaadsorbowane
na cząsteczkach materii organicznej. Wpływ metali śladowych na życie
w morzu jest zależny od wielu czynników: zasolenia, stężenia związków humusowych,
a także od obecności innych metali. Im trwalej metal jest związany w kompleksach,
tym trudniej jest dostępny, a tym samym mniej szkodliwy dla organizmów. Niektóre
metale śladowe, takie jak cynk, miedź, kobalt, molibden i magnez są w małych ilościach
konieczne do funkcjonowania organizmów, podczas gdy inne, takie jak rtęć, kadm i ołów,
nie wydają się spełniać żadnej funkcjonalnej roli. Jednak wszystkie metale w wysokich
stężeniach działają szkodliwie. Za szczególnie szkodliwe uważa się związki kadmu, rtęci,
ołowiu, miedzi i cynku.
Głównymi źródłami emisji metali ciężkich do środowiska są: przemysł, spalanie śmieci,
elektrownie i elektrociepłownie węglowe, a przypadku ołowiu również spalanie benzyny
ołowiowej w silnikach samochodowych. Duże ilości metali w sposób naturalny wypłukiwane
są z gleby. Intensywność wypłukiwania metali z gleby może być zwielokrotniona
w wyniku zakwaszania gleby (jako skutek „kwaśnych deszczy”). Analizując osady laminarne
(pochodzące z głębi bałtyckich, w których odbywa się niezakłócona akumulacja
opadającej zawiesiny), stwierdzono, że wraz z intensyfikacją uprzemysłowienia nastąpiło
systematyczne podwyższanie stężeń metali śladowych. Zawartości metali śladowych
w osadach dennych są znacznie wyższe niż w wodzie. Wynika to z faktu, iż w osadach,
szczególnie w osadach głębi bałtyckich, zachodzi ich akumulacja. Stężenia metali
w osadach piaszczystych, zawierających mało materii organicznej, są znacznie niższe
niż w osadach mulistych, zawierających dużo materii organicznej.
4.2.3 Węglowodory chlorowane
Węglowodory chlorowane to związki wytwarzane syntetyczne, które nie występują w sposób
naturalny w środowisku przyrodniczym. Zazwyczaj są to związki zawierające w swej
cząsteczce chlor lub brom. Poniżej wymienione są trudno rozkładalne węglowodory chlorowcopochodne,
których obecność stwierdzono zarówno w wodzie i osadach, jak i w organizmach
żywych:
– biocydy: DDT i pochodne, izomery heksachlorocykloheksanu (wśród nich najbardziej
znany izomer γ-HCH–lindan), heksachlorobenzen (HCB), pentachlorofenol (PCP),
chlorfenwinfos, endosulfan, atrazyna, symazyna, toksafen i inne;
– związki organiczne stosowane w przemyśle: polichlorowe bifenyle (PCB), polichlorowe
trifenyle (PCT);
95