Morze Bałtyckie - o tym warto wiedzieć

Ostatni z wymienionych procesów jest naturalną obroną środowiska morskiego przed
zanieczyszczeniem ropą. Proces biodegradacji polega na fotochemicznej i mikrobiologicznej
degradacji związków ropy i substancji ropopochodnych do naturalnych dla środowiska
morskiego elementów. Szczególną rolę odgrywają tu mikroorganizmy powodujące
rozkład oleju. W różnych rejonach oceanów znajdują się różne gatunki mikroorganizmów
rozkładających olej. W związku z rolą jaką one pełnią, pojawiły się dwie koncepcje
wykorzystania tej drogi oczyszczania morza. Pierwszy sposób polega na zwiększeniu
efektywności działania mikroorganizmów przez dodanie do wody substancji biogenicznych,
głównie związków azotu i fosforu. Drugi sposób polega na dostarczeniu do wody
mikroorganizmów szczególnie efektywnych w oczyszczaniu morza ze związków ropopochodnych.
W strefie potencjalnego zagrożenia katastrofalnym rozlewem olejowym są także wybrzeża
polskie. W Zatoce Gdańskiej znajduje się Port Północny, do którego przypływają
tankowce z ładunkiem i przeładowuje się tam ropę. Zwiększa to możliwość wystąpienia
rozlewu olejowego w tym rejonie. Czy możemy sobie wyobrazić jak wyglądałby taki
rozlew na Zatoce Gdańskiej? W tym celu należy przeprowadzić symulację rozlewu przy
pomocy modelu. Obecnie naukowcy posiadają szereg modeli komputerowych, które symulują
historię potencjalnych rozlewów. Uwzględniają one warunki panujące w środowisku
i za pomocą równań fizycznych opisujących ruch wody, powietrza i zachowanie się
oleju w wodzie pozwalają na śledzenie zmienności i ruchu plamy oleju w czasie. Trudniej
jest przewidzieć reakcję i efektywność działań ludzi odpowiedzialnych za zwalczanie
rozlewów olejowych. W przedstawionym poniżej scenariuszu rozlewu możliwości służb
ratowniczych zostały ocenione na podstawie referatów przedstawionych na sympozjum
w listopadzie 1993 roku.
Zakładamy, że do Portu Północnego zmierza tankowiec zawierający 40 tysięcy ton
ropy. W trakcie podchodzenia do portu następuje awaria silników i steru, która powoduje,
że tankowiec osiada na mieliźnie w rejonie ujścia Wisły. Z uszkodzonego kadłuba
zaczyna się wydobywać ropa. Po upływie około pół godziny od rozlewu tworzy ona plamę
o masie 3800 ton, długości 200 do 300 metrów i grubości około 1 cm. Wieje wiatr
z kierunku południowo-wschodniego o prędkości rzędu 6–7 ms −1 , który zaczyna spychać
plamę ropy w kierunku Trójmiasta. Zawiadomione zostaje Polskie Ratownictwo Okrętowe,
którego jednostki powinny w ciągu 2 godzin wyjść w morze. Plama jest jeszcze
bardzo skoncentrowana, można użyć dyspergentów i ewentualnie podpalić olej. Mijają
dwie godziny od rozlewu. Plama powiększa się znacznie, choć część lżejszych frakcji
ropy odparowało. Jej grubość wynosi obecnie 4,5 mm i nadal nadaje się ona do użycia
dyspergentów i podpalenia. Po kolejnych dwóch godzinach, czyli czterech godzinach
od rozlewu, pierwsze jednostki ratunkowe docierają na miejsce rozlewu. Warunki falowania,
stan morza wynosi od 3 do 4 1 , uniemożliwiają stosowanie jakichkolwiek zapór.
Masa plamy wynosi obecnie 3 tysiące ton ropy. Jej grubość spadła do 2,9 mm, postępuje
proces emulsyfikacji. Praktycznie nie nadaje się ona już do zastosowania dyspergentów
lub podpalenia. Rozmiary plamy dochodzą do 3 kilometrów. Statki ratunkowe rozpoczynają
mechaniczne zbieranie ropy z wydajnością około 20 ton na godzinę. Przez następne
20 godzin uda się im zebrać około 300 ton czystego oleju. Coraz bardziej staje się
oczywiste, że jeżeli wiatr nie zmieni kierunku, ropa może zanieczyścić brzegi Zatoki Puc-
1 taki stan morza odpowiada sfalowaniu z pojawiającymi się białymi grzywami załamujących się fal
107