Morze Bałtyckie - o tym warto wiedzieć

Hydrologiczne zjawisko, jakim jest haloklina, wprowadza w Morzu Bałtyckim specyficzną
strefowość środowiska. Na obszarach występowania halokliny, leżące pod nią
bardziej słone i cięższe wody są bardzo rzadko odnawiane i charakteryzują się tak niską
zawartością tlenu, że ogranicza ona bądź nawet eliminuje życie biologiczne.
Każdy ekosystem obejmuje wszystkie żywe organizmy wraz ze środowiskiem, w którym
one żyją, razem z jego fizycznymi i chemicznymi czynnikami. Stanowi on złożoną
i skomplikowaną sieć interakcji między fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi składowymi.
W każdym ekosystemie istnieje wyraźnie określona struktura troficzna, która
wyznaczona jest przez drogi przepływu energii oraz krążenia materii, tzn. drogi wymiany
pierwiastków i związków chemicznych pomiędzy żywymi a nieożywionymi elementami
ekosystemu. Dwie podstawowe jednostki tej struktury to:
– autotrofy, czyli organizmy samożywne, które wykorzystują energię świetlną (fotosynteza)
lub energię chemiczną (chemosynteza) do budowy złożonych związków organicznych
z prostych związków nieorganicznych;
– heterotrofy, czyli organizmy cudzożywne, które wykorzystują (przetwarzając i rozkładając)
złożone związki organiczne; wśród heterotrofów znajdują się biofagi – organizmy
zjadające inne żywe organizmy oraz saprofagi – organizmy odżywiające się
martwą materią organiczną.
Efektywność funkcjonowania organizmów samożywnych decyduje o wielkości produkcji
pierwotnej, a zatem wielkości biomasy autotrofów, która dostępna jest dla roślinożernych
zwierząt. Wśród organizmów odżywiających się martwą materią organiczną
znajdują się zarówno makroskopowe, wielokomórkowe zwierzęta stanowiące zoobentos,
jak również niewidoczne gołym okiem grzyby czy jednokomórkowe wiciowce i bakterie
zawieszone w toni wodnej lub bytujące na dnie. Organizmy te spożywają materię będącą
na różnym stopniu dekompozycji. Są to martwe szczątki roślin i zwierząt, różnie
zdegradowane fekalia zwierzęce oraz cząstki rozpuszczonej w wodzie materii organicznej
wydzielonej przez fitoplankton. Łańcuch pokarmowy, od producentów do konsumentów
znajdujących się na szczycie piramidy troficznej, ma zmienną długość. Może on różnić
się liczbą kolejnych „ogniw konsumentów” zależnie od stopnia różnorodności i skomplikowania
ekosystemu.
Wszystkie organizmy, tak samożywne jak i cudzożywne, mają swój udział w przepływie
energii. Produkują i zużywają one energię do własnych procesów życiowych,
ale też kumulują i przekazują ją na wyższy poziom troficzny. Na 10 jednostek energii
pozyskanych z pokarmem 9 zużywanych jest na bieżące potrzeby fizjologiczne, a 1 zostaje
zmagazynowana i może być przekazana na kolejny poziom troficzny. Oznacza to,
że im bliżej poziomu autotrofów w piramidzie troficznej ulokowany jest organizm, tym
większą ilością dostępnej energii dysponuje, bowiem każda przemiana pokarmu powoduje
utratę energii chemicznej.
Przez każdy ekosystem energia przepływa w procesie jednokierunkowym ulegając
stopniowo rozproszeniu (zużyciu na funkcje życiowe), natomiast materia krąży w ekosystemie,
przechodząc z postaci nieorganicznej w organiczną i odwrotnie. Organizmy
samożywne pobierają na swoje potrzeby budulcowe i energetyczne rozpuszczone w wodzie
(w formie jonowej) pierwiastki i związki nieorganiczne (C, N, P, CO2, H2O i inne),
przetwarzając je na białka, węglowodany, lipidy itp.
41