Rys. 3.13 Średnia liczebność mezozooplanktonu w powierzchniowych wodach Bałtyku, dane z lat 1989–1993 (wg HELCOM 1996) 58
3.4 Fitobentos Morskie rośliny osiadłe mogą zamieszkiwać tak głęboko, jak głęboko dochodzi minimalna ilość światła potrzebna im do procesu fotosyntezy. Są to więc głównie organizmy strefy przybrzeżnej. Przytwierdzoną do dna roślinność morską stanowią mikro– i makroglony oraz rośliny kwiatowe. Morskie rośliny kwiatowe rosną na dnie, ukorzeniając się w miękkim, piaszczysto-mulis<strong>tym</strong> gruncie. W skład mikrofitobentosu wchodzą jednokomórkowe glony: okrzemki, zielenice, sinice i krasnorosty. Szczególnie licznie występują w strefie przybrzeżnej do głębokości 1 m, osadzając się na ziarenkach osadów dennych, kamieniach lub roślinach i zwierzętach. Makroglony morskie wymagają twardego, skalistego bądź kamienistego podłoża, do którego przytwierdzają się za pomocą przylg bądź chwytników. Zielenice (Chlorophyceae), brunatnice (Phaeophyceae) i krasnorosty (Rhodophyceae) różnią się za<strong>warto</strong>ścią i rodzajem barwników fotosyntetyzujących wymagających do fotosyntezy światła o specyficznej długości fali. Barwniki zielone absorbują głównie pasmo czerwone i pomarańczowe, barwniki żółte – niebieskie, a barwniki czerwone – pasmo zielone światła białego. W wodzie promieniowanie o długości fali odpowiadającej barwie czerwonej i pomarańczowej pochłaniane jest w cienkiej warstwie powierzchniowej. Najgłębiej przedostaje się promieniowanie niebieskie i zielone. Skutkiem tego jest pionowe rozmieszczenie gatunków fitobentosu w morzu. Najbliżej powierzchni wody występują rośliny kwiatowe i zielenice wyposażone głównie w chlorofile (barwniki zielone), niżej brunatnice wzbogacone w umożliwiające fotosyntezę ksantofile (barwniki żółte – fukoksantyna), a najgłębiej bytują krasnorosty, posiadające jeszcze, oprócz wymienionych, fikobiliny (barwniki czerwone – fikoerytryna). W Morzu Bałtyckim ten klasyczny układ został mocno zaburzony. Wywołane różnymi czynnikami zmętnienie wody powoduje znaczne osłabienie przenikania wszystkich długości fal światła w głąb zbiornika, a <strong>tym</strong> samym ograniczenie zasięgu występowania roślinności dennej i skupienie się wszystkich jej typów bliżej powierzchni, często nawet do głębokości tylko kilku metrów. Pogorszenie warunków świetlnych, tlenowych i napływ różnych zanieczyszczeń objawiły się także zmianą proporcji ilościowych pomiędzy poszczególnymi grupami fitobentosu. Organizmy bardziej wrażliwe i wymagające ustąpiły miejsca łatwo i licznie rozwijającym się niewrażliwym „chwastom”. Morskie rośliny kwiatowe, mimo że popularnie nazywane trawami morskimi, należą do rodziny rdestnicowatych. W mniej słonych, płytkich wodach, występuje kilka gatunków rdestnicy (Potamogeton spp.), zostera morska (Zostera marina), zmętnica (Zannichellia palustris) i rupia (Ruppia spp.). Największa z nich, zostera morska, może osiągać w południowym Bałtyku do 2 m wysokości i tworzy na piaszczys<strong>tym</strong> dnie, na głębokości 2–6 m, mniej lub bardziej rozległe łąki podwodne. Niestety, niekorzystne zmiany warunków środowiska spowodowały zmniejszenie obszarów jej występowania. W wysłodzonych zatoczkach, głównie w pobliżu ujść rzecznych, często obecne są typowo słodkowodne gatunki: wywłócznik (Myriophyllum sp.) i trzcina (Phragmites communis). Zamieszkujące dobrze prześwietlone wody zielenice reprezentowane są przez kilka gatunków krzaczkowatej gałęzatki (Cladophora spp.), wstęgowatej taśmy (Enteromorpha spp.) i liściokształtnej sałaty morskiej (Ulva spp.). Rozprzestrzeniona w całym Bałtyku jednoroczna, nitkowata gałęzatka Cladophora glomerata osiąga kilkadziesiąt cen<strong>tym</strong>etrów długości. Równie powszechna, nierozgałęziona Enteromorpha intestinalis może 59
Change language