TRANZICION III

ardhmen duhet të përpunohen „thellësisht“ dhe të ofroj disa vlerësimeplotësisht personale lidhur me atë se çka kemi bërë në të dyja anët ekufijve të dukshëm dhe të padukshëm që janë ngritur rreth nesh. Etërë kjo pasi që kemi kuptuar se në Serbi nuk ekziston njëdokumentacion i sistematizuar për këtë segment të rëndësishëm të sëkaluarës sonë.Pyetja kryesore të cilën duhet t’ia shtrojmë vetes është se amund të ndërtohen marrëdhëniet e reja nëse para kësaj nuk„ballafaqohemi me të kaluarën“, nëse nuk analizojmë paraprakishtdhe shohim a ekziston përgjegjësia dhe sa ka përgjegjësi shoqëriacivile, posaçërisht sektori joqeveritar, për të gjitha ato që kanëndodhur në dekadat e shkuara? A kemi mundur ta shmangim dhunënnë të kaluarën e afërt po të kishim qenë më shumë aktiv dhe mëndryshe? Sa është përgjegjësi e veprimeve të gabuara të OSHQ-vetensioni ekzistutes dhe mosrespektimi i të drejtave të njeriut dhe tëpakicave në Kosovë dhe Serbi?Parakusht për fqinjësi dhe bashkëpunim të suksesshëm si dhepër zhvillim të shoqërive demokratike në Kosovë dhe Serbi është njëdialog serioz, i përgjegjshëm dhe kritik.Nisem nga besimi se në rajonin e Ballkanit Perëndimor,mundësitë e shoqërisë civile për të ndikuar në politikën shtetërore,madje edhe në ngjarjet e politikës ditore janë shumë të kufizuara. Nëkëtë aspekt ndoshta do të ishte më së miri të thuhej se pritjet ngaOSHQ-të kanë qenë joreale dhe rezultatet kanë qenë në kufinjtë e sëmundshmes. Ato kanë qenë në të njëjtën kohë edhe të kërcënuaraedhe të nënvlerësuara nga ana e institucioneve shtetërore, elitëspolitike, mediave dhe publikut dhe madje edhe nga vetë sektori itretë, si ai vendas, ashtu edhe ndërkombëtar.1990 – 1999Nëse kthehemi në fillimet e krizës në Jugosllavi, në kohën evizitave të Millosheviqit në Kosovë, në kohën e largimit tëshqiptarëve nga ndërtesat publike, mbyllja e minatorëve nëpërminiera, grevat, do të shohim se nuk ka pasur ndonjë angazhim dhereagim të planifikuar të sektorit civil në Serbi, përpos në disa raste tëveçanta. Kjo mund të shpjegohet me faktin se në fillim të viteve të90-ta, sektori civil në Serbi ka qenë në themelim të tij, se ka qenëpara së gjithash i angazhuar në ballafaqimin me regjimin eMillosheviqit dhe se i ka mjaftuar të dënojë formalisht atë që ka bërëregjimi i Millosheviqit në Kosovë. Arsyeja për pasivizëm ndoshta karrjedhur nga vetëdija për ndërlikueshmërinë e problemit të Kosovës22