TRANZICION III

Pozita e pakicave etnike në SerbiGoran MilletiqHyrjeShumica e ekspertëve të cilët merren me të drejtat e pakicavepajtohen me vlerësimin se Jugosllavia 12 e kaluar kishte zhvilluar gjatëviteve të shtatëdhjeta dhe të tetëdhjeta një nga sistemet më të gjëradhe gjithëpërfshirëse për mbrojtjen e pakicave kombëtare (etnike).Duhet pasur parasysh se atëherë nuk ka ekzistuar Konventa Kornizëpër mbrotjen pakicave kombëtare 13 (në tekstin e mëtejmë: KonventaKornizë) si dhe dokumente tjera ndërkombëtare që i përkasin tëdrejtave të pakicave.Kushtetuta e RSFJ-së e vitit 1974 garantonte barazinë e“kombeve dhe kombësive”. Termi “kombësi” i afrohet termit tësotëm për pakicat kombëtare, edhe pse Kushtetuta nuk numërontetaksativisht të gjitha kombësitë. Kombësitë kanë pasur të garantuarbarazinë në përdorimin e gjuhës dhe shkrimit 14 , shprehjes sëkombësisë dhe kulturës 15 dhe përfaqësimin në qeverisje publike metheks të veçantë në komuna. Kushtetutat e të gjitha njësive federale 16kanë garantuar dhe rregulluar më afërsisht të drejtat e pakicave – mësë shumti të drejtën për shkollim në gjuhë amtare 17 , përdorimin zyrtartë gjuhëve të pakicave kombëtare dhe kanë garantuar pjesëmarrjen epakicave (kombësive) në qeverisje publike. Krahas termit kombësi,gati të gjitha kushtetutat 18 kanë pasur dispozita pothuaj identike përshprehjen e lirë të përkatësisë së ndonjë grupi etnik dhe në pajtim me12 Republika Socialiste Federative e Jugosllavisë13 Framework Convention for the Protection of National Minorities, Këshilli iEuropës, hapur për nënshkrim me datën 1 shkurt 1995, dhe ka hyrë në fuqi më 1shkurt 1998. Deri më tani e kanë ratifikuar 39 vende të Europës14 Neni 246. i Kushtetutës së Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë ngaviti 197415 Neni 247 i Kushtetutës së Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë ngaviti 197416 Republika Socialiste e Maqedonisë, Republika Socialiste e Malit të Zi, RepublikaSocialiste e Bosnjës dhe Hercegovinës, Republika Socialiste e Serbisë, RepublikaSocialiste e Sllovenisë, Republika Socialiste e Kroacisë, Krahina SocialisteAutonome e Kosovës dhe Krahina Socialiste Autonome e Vojvodinës17 Neni 147. i Kushtetutës së RS të Serbisë parashihte që mësimi në gjuhët ekombeve dhe kombësive, si dhe mësimi dy-gjuhësor të rregullohet me aktet ekuvendeve komunale18 Kushtetuta e RS të Serbisë, Kushtetuta e KSA të Kosovës, Kushtetuta e KSA tëVojvodinës, Kushtetuta e RS të Sllovenisë, Kushtetuta e RS të Kroacisë dheKushtetuta e RS të Maqedonisë61