TRANZICION III

„Dallimi dhe bashkëjetesa“Shkëlzen MaliqiNë Kosovë veprojnë ndikimet e ndryshme kulturore gjë qëmund ta ilustroj me një shembull personal. Vij nga Prizreni, një qytetnë jug të Kosovës në të cilin para luftës kishin jetuar katër ose pesëpopuj të ndryshëm. Shumë herët kisha mësuar tri gjuhë. Që ngafillimi i luftës dhe përndjekja që kishte pasuar, gati të gjithë Serbët ekishin lëshuar Prizrenin; paralagjet që kanë qenë të banuaratradicionalisht me Serbë janë pothuajse të zbrazëta. Disa Serbë kanëikur nëpër enklava, të cilat janë krijuar për ta në veri të Kosovës, disatë tjerë kanë ikur jashtë vendit. Që nga ajo kohë gati asnjë familje nukështë kthyer në vendin e tyre të vjetër. Nuk ka mirëkuptim normalndërmjet Shqiptarëve dhe Serbëve. Një grup i vogël i Ashkalinjve(Romë) janë më së shumti të dëmtuar për shkak të tensionevendërmjet Serbëve dhe Shqiptarëve. Pjesëtarët e popujve tjerë –Boshnjakët, Kroatët, Goranët (myslimanët sllav që jetojnë në brezinkufitar ndërmjet Maqedonisë dhe Shqipërisë) – po mundohen që taruajnë kulturën dhe mënyrën e tyre të jetës, që është bërë vështirë.Përkundër kësaj normalizimi i marrëdhënieve është gjithnjë në rritje,kështuqë në ditë e sotme është bërë e mundur që të flitet serbisht nëpublic. Prizreni është vetëm një shembull për këtë, sespe edhe nëvendet tjera është duke u normalizuar bashkëjetesa ndërmjet grupevetë ndryshme.Çka do të ndodhë në të ardhmen me pakicat? Si do tëreflekothet globalizimi. Nga përvojat e vendeve tjera e dijmë se“popujt e vegjël” me kohë përshtaten ose zhduken. Në Francë, njëvend i kulturave të ndryshme si dhe gjuhëve e demografive tëndryshme, ishin asimiluar dhe integruar Oksitanët dhe Bretonët;pakicat tjera ishin zhdukur. E njëjta gjë po ndodh në Spanjë. Është emundur që edhe në Kosovë të integrohen pakicat nëse për këtëkrijohen kushtet. Qysh tani ne po jetojmë në një shoqëri pluraliste.Emisionet televizive emetohen në katër gjuhë, që në krahasim meperiudhën e kaluar është një përparim. Më parë kemi jetuar si pakicëshqiptare me shumicën serbe. Shumë aspekte të jetës sonë janë bërëmë globale.Globalizimi kulturor është në një mënyrë një garanci përzhvillimet positive që nuk janë në kundërshtim me interesat e“popujve të vegjël”. Në njërën anë, globalizimi mëton standardizimindhe uniformimin e vlerave, ndërsa nga ana tjetër jemi duke epërjetuar një renesansë të shprehjes kulturore në nivel lokal. Përshembull, tregun ndërkombëtar të mediave dhe informatave në tërë56