TRANZICION III

gjitha nivelet institucionale. Megjithatë ashtu siç thotë Renata Saleclse “dominimi patriarkal i dikurshëm kishte pushuar së ekzistuarizyrtarisht për shkak se ishte bërë zyrtarisht i padukshëm, që do tëthotë se ishte bërë edhe më vështirë që të identifikohen efektet e tij”(Salecl 1994: 370). Ishte njëjtë si nacionalizmi, i cili zyrtarisht nukekzistonte, por pavarësisht kësaj, ai po e bënte të veten fshehtësish,“dominimi patriarkal, edhe pse i tejkaluar zyrtarisht, ka mbetur sihamendje e diskursit politik” (Salecl, 37). Për shkak të ‘patriarkatit tëfshehur’ të Jugosllavisë “nuk ka qenë e vështirë që shumica moralenë shoqërinë pas socializmit të artikulojë patriarkatin në një mënyrëtë re: të paraqesin rikthimin e roleve “të natyrshme” të gjinive si njëpërpjekje për ta futur në përdorim moralin ndryshe nga sistemi ikaluar socialist “amoral” dhe të interpretojë ideologjinë të shumicamorale në mënyrë nacionaliste” (Salecl, 37).Për shembull, themelimi zyrtar i Universitetit të Prishtinës nëvitin 1970, nuk ka qenë relevant vetëm për edukimin e popullatës sëKosovës në përgjithësi, por në veçanti për gratë. Në vijim tëpërkufizimit të regjimit për modernizimin, gratë kishin arritur nëshkallën e doktorëve, juristeve, ekonomisteve etj. Mirëpo gratëvazhduan të mbeten përgjegjëse për obligimet e caktuaratradicionalisht, ndërkohë që paguheshin më pak se meshkujt –shumica këtë e quanin barrë e dyfishtë. Shteti socialist dhe formattjera kulturore diktonin dhe detyronin disa nocione të caktuara përgruan, me qëllim të legjitimimit të nocionit të tyre për shoqërinë dhefamiljen. Politikat demografike kanë qenë veçanërisht relevante nëkëtë drejtim dhe kanë definuar shumë mirë relacionin e forcave nëKosovë, si një krahinë me pak e zhvilluar me një përqindje të lartë tëlindjeve, si dhe pjesët tjera të ish Jugosllavisë. Për shembull, ligjet eshtetit zakonisht kanë favorizuar më shumë legalizimin e abortimit nëKosovë, ndërkohë që kanë krijuar stimulim të mirëqenies për gratë nëSerbi që kishin për qëllim pakësimin e abortimit (Morokvasic 1998:75).Transformimi radikal, i cili ndodhi në Kosovë gjatë viteve të90-ta, e gjithashtu edhe në Jugosllavi në përgjithësi, është quajtur ngashumica si “kthim në vlerat tradicionale”. Do të ishte e gabueshmedhe shumë problematike që të konsiderohen të dyja transformimet nëmarrëdhëniet e gjinive dhe politika nacionaliste në ish Jugosllavi sinjë kthim në të kaluarën dhe kthim te “urrejtjet e vjetra”. Diskursetnacionaliste dhe posaçërisht qëllimi për të krijuar shtete të rejakombëtare “demokratike” në ish Jugosllavi, kishin sjellë me vete njëformë të re të dominimit. Të mobilizuara në çdo aspekt, ashtu siçishte vërejtur nga Yuval-Davies dhe Anthias, si dhe shumë shkrime43