Kamu Borçlanma Sözleşmelerinin Hukuksal Niteliği Üzerine Notlar

Dolayısıyla, bütün bu hükümler, idarenin borçlanmalarına yönelik toplumsal bir
endişenin geri plandaki varlığını ortaya koymakta ve giderek imtiyaz kavramıyla
arasındaki sıkı bağlantıya işaret etmektedir. Ne var ki, genel olarak bugüne kadar anılan
hususun gözden kaçırıldığını söylemek mümkündür.
3. Kamu Borçlanmasının Gelişimi
Doğal olarak, idarenin yürüttüğü pek çok faaliyet bulunmaktadır. Đdare, halka
sunacağı kolluk yahut kamu hizmeti türünden faaliyetleri için çok farklı alanlarda ve
konularda mal veya hizmet alımına gitmektedir. Sözgelimi, ülke savunması için silah alır,
eğiitim hizmeti için okullar yaptırır, genel idari hizmetler için araç gereç satın alır veya
personel için aylık ödeme masraflarını yapar, vbg.. Bütün bu faaliyetleri gerçekleştirirken,
idarenin bir kısıt altında olduğunu görmeyiz. Harcamaların bütçe disiplini içerisinde yer
alması ve yatırım harcamaları bağlamında yıllık yatırım programlarında yer verilmesi
koşulları dışında, temel olarak kısıtlayıcı bir unsur görülmez.
Harcamaların bütçeden yapıldığına değinmiştik. Bütçenin bütün bu gider
kalemlerine karşılık gelecek gelir kalemleri nelerden oluşur? Bunlar, kısaca, aslî olarak
vergi gelirleridir. Gelir kaleminin dışında, bütçe harcamalarının vergilerle
karşılanayamayan kısmı için de –arızî nitelik arz edeceği kabul gören- borçlanma
gündeme geliyor. 37 Özetle, devlet bütçesinin finansmanı, “vergiler, borçlanma ve para
basımı yoluyla mümkündür.” 38 Bir başka ifadeyle, “(d)evletin bütün varlığı,
bütçeden ödenmesinin kararlaştırılması sürecinde karar vericilerin üzerinde etken olan temel
unsur, Japon yatırımcıları nezdinde yerel idare ile merkezi hükümet borçlanmasının iki farklı
tüzel kişinin borçlanması olmaktan ziyade “Türk tahvili riski” şeklinde algılanmakta olduğu
yönünde değerlendirmelere gidilmiş olunmasıdır. Đşte bu gelişmelerin de etkisiyle, yerel
idarelerin dış borçlanmalarında Hazine Müsteşarlığı’ndan ön izin alınması zorunluluğunun
getirildiği söylenebilir.
37 Aynı yönde bkz. Onar, Đdare Hukukunun Umumî Esasları, op. cit., s. 1412.
38 Savaş, Vural Fuat; Uluslararası Ekonomik Anayasal Düzen, AYD, C. 14, Ankara, 1997, s. 193.
28