Kamu Borçlanma Sözleşmelerinin Hukuksal Niteliği Üzerine Notlar

“… bu tür sözleşmelerde sözleşme konusu olan senedin (tahvil veya bononun)
haciz edilmemek veya bazı durumlarda para yerine geçmek gibi kamu gücü ayrıcalıkları,
diğer bir ifadeyle özel hukuku aşan hükümler bulunmaktadır.” 132
Onar’a göre de,
“Devlet tarafında aktedilen ödünç mukaveleleri de idarî mukavele mahiyeti
arzederler. Çünkü bu mukaveleler hususî bir kanunla veya gene bir kanunun verdiği
salâhiyetle istikraz tahvilleri ihracı suretile yapılır.
Bu tahviller ihraç edilirken bunlara haciz edilememek veya bazı hallerde para
gibi kabulü mecbur olmak gibi âmme kudretinden doğan imtiyazlar tanındığı gibi idare
bunların tediye veya itfası hususunda gene imtiyazlarına dayanan bazı hükümler
koyabilir. Bu suretle Devletin istikraz mukaveleleri karakterleri itibariyle idarî
mukaveleler kategorisine girer.
Devlet istikraz mukavelelerinde bu mahiyet görülmekle beraber diğer âmme idare
ve müesseselerinin ve hususiyle iktisadî âmme müesseselerinin istikraz mukaveleleri
medenî veya ticarî bir ödünç mahiyetindedir. Ancak bunlar da hususî bir kanunla
aktedildiği takdirde bu kanundaki hükümlerden veya mukaveleye konulan imtiyazlardan
dolayı idarî mukavele mahiyeti alırlar.”
Onar, eserinin kamu borçlanmalarına ilişkin olarak daha ayrıntılı bir ayrıma gittiği
kısımlarında ise, idarenin kısa vadeli (bütçede öngörülen vergi gelirlerinin belirli aylarda
yetersiz tahsilinden dolayı mali dengeyi o an itibariyle sağlamayı teminen yapılan)
borçlanmalarının kural olarak özel hukuka bağlı olacağını savunmakta, “asıl önemli
olan”ın ise “konsolide borçlar” adını verdiği uzun vadeli borçlanmalar olduğunu
zikretmektedir. 133
Anılan uzun vadeli borçların idari sözleşme niteliğinde olduğunu ileri süren Onar,
buna gerekçe olarak da, bu sözleşmeler uyarınca yapılan ödemelerin “devlete ait
132 Đbid., s. 70.
133 Onar, Đdare Hukukunun Umumî Esasları, op. cit., s. 1412, 1413.
81