Kamu Borçlanma Sözleşmelerinin Hukuksal Niteliği Üzerine Notlar

Bu, maamafih, sadece vade tutarlılığı (uyumu) anlamında sözkonusu
olabilecektir. Oysa, bir de miktar tutarlılığı (uyumu) sözkonusudur ve bankacılık/finans
sektöründeki asıl sorunsalın buradan kaynaklandığı söylenebilir. Zira, bilindiği üzere
bankalar kendilerine girdi teşkil eden finans tutarlarının çok daha üzerine miktarları –para
çoklaması (kaydî para) vs. yoluyla- kredi olarak dağıtabilmektedir. Dolayısıyla da,
mevcut kuşağın bir kuşak sonrasını düşünerek yaptığı sözgelimi 10 birimlik tasarruf, yine
aynı vade yapısını içerecek biçimde ve fakat 30 birim olarak kredi halinde devlete borç
verilebilir. Đşte, buradaki miktar tutarsızlığı, ileriki kuşağın üzerinde adil olmayan bir
mali yük anlamına gelebilecektir.
Öte yandan, kamunun ileriye yönelik gelirlerinin bu yolla peşinen elde edilmesi
ve bir siyasi iktidar döneminde harcanmasının uygunluğu ise, tartışılması gereken bir
başka konu olarak ortaya çıkıyor. Bu meyanda hemen sormak gerekirse, aynı
uygulamanın bir izdüşümü bağlamında değerlendirilmek üzere, her yıl toplanan vergi
gelirlerinin sözgelimi 30 yıl süreyle temlik edilmek suretiyle peşin paraya dönüştürülmesi,
kabul edilebilecek bir yöntem olarak algılanabilir mi?
Genelde vergi veya başka bir devlet gelirinin rehin verilmesi veya temlik edilmesi
suretiyle (özellikle dış) borçlanmaya gidilmesinin gündeme gelmemesi yahut tercih
edilmemesi doğaldır. Nitekim, Cumhuriyet’in ilk yıllarında da bu konuda son derece
mütereddit yahut çekinser davranılmıştır. Bununla beraber, ayrıksı bir uygulama olarak –
ve büyük olasılıkla 1929 yılındaki tüm dünyayı ekonomik olarak sarsan Büyük Buhran
nedeniyle- 1930 yılında “kibrit tekeli” karşılık gösterilmek suretiyle Amerika’dan 10
milyon ABD Doları tutarında bir borçlanma gerçekleştirildiği bilinmektedir. 74 Yine,
olağanüstü mali koşulların yaşandığı daha sonraki bir başka dönemde de (1978 yılında),
bir yabancı bankadan ticari kredi alabilmeyi teminen Türkiye’nin tarım dışsatım
gelirlerinin üç yıl süreyle rehine verildiği görülmektedir. 75
74 Bkz. Karakoyunlu, Türk Ekonomisinde Çağdaşlaşma Süreci, op. cit., s. 155.
75 Bkz. Ertuğrul, 1923-2008 (85 Yıl) - Cumhuriyet Tarihi El Kitabı, op. cit., s. 131.
42