Kamu Borçlanma Sözleşmelerinin Hukuksal Niteliği Üzerine Notlar

Özetle, ya borcun miktarı sabit tutulur ve faiz/vade değişkeni ihaleye çıkarak
belirlenir, yahut da faiz (ve vade) sabitlenir ve miktar değişkeni ihalede oluşacak taleple
belirlenmiş olur. Genelde uygulamada rastlanılan, faizi sabitleyerek piyasanın bu faizle
ne miktarda borç vereceğinin görülmesi tekniğidir. 109
Dolayısıyla, borçlanma senetlerinde faizin (ve doğal olarak bu faize karşılık gelen
vadenin) idarece önceden belirlenmiş olması, senetlerin piyasadaki alıcılarına baskılanan
bir kabul değildir. Kaldı ki, şayet sabitlenen faiz piyasa koşullarında alıcılar tarafından
gerçekçi bulunmazsa, bu faiz oranıyla çıkılan ihalede idareye borç verecek alıcı
çıkmayabilir yahut son derece kısıtlı sayıda alıcının düşük miktarlar teklif etmesi gibi bir
sonuçla karşılaşılabilir. Bundan ötürü, faizin sabitlendiği borçlanmalarda, idarenin
belirlediği faiz oranının gerçekçi olması, borçlanabilecek tutar bulabilmesinin de
önkoşulunu oluşturur.
Esasen, faiz ve vade piyasadaki algılamanın, yahut öngörülen vadedeki piyasa
fiyatının doğru yansımasını içermeyen bir hatayla belirlenmişse, iki sonuç sözkonusudur:
Ya faiz gerekenden çok düşük seviyede belirlenmiştir ve dolayısıyla borçlanma
piyasasında bu senetlerin taliplisi/alıcısı çıkmaz, ya da tersine, çok yüksek seviyede
belirlendiği için “müthiş bir talep” oluşur ve tahviller “yok satar”. Her ikisinin de isabetli
bir borçlanma uygulaması olmayacağı açıktır. Bu yönde uygulamadan bir örnek vermek
gerekirse, 1994 mali krizinde Hazine Müsteşarlığınca tahvil ihracına yönelik çıkılan iç
borçlanma ihalesinde sadece 3 aylık vade için % 50 net faiz oranının belirlendiği ve bu
tahvillerin “yok sattığı” anımsanacaktır. 110
109 Piyasaya ihale yöntemini kullanarak tahvil ihraç etmenin dışında, Türkiye Cumhuriyet Merkez
Bankası’ndan senet karşılığı borçlanma gibi yöntemler de bulunmaktadır (bkz. Özgen, Türkiye’de
Đç Borç Sorunu ve Đç Borçların Sınırlandırılması, op. cit., s. 53-55). Değinmek gerekirse, bu
türden işlemlerin de hukuki anlamda bir piyasa işlemi olarak nitelendirilebileceği ve özel hukuka
bağlı kılınması gerekeceği savlanabilir.
110 Daha vahimi, ilk tahvil satışında olağanüstü bir talep ortaya çıkmış olmakla, bu tahvil
ihracında belirlenmiş olan faiz oranının piyasadaki fiyatın çok üzerine çıktığı görülmüş olmasına
rağmen, hemen akabinde idare aynı koşulllarda ikinci bir tahvil ihracına daha çıkmış ve bu
65