Diccionariu toponímicu del conceyu de Xixón _bicolor_ - El Comercio
Diccionariu toponímicu del conceyu de Xixón _bicolor_ - El Comercio
Diccionariu toponímicu del conceyu de Xixón _bicolor_ - El Comercio
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Diccionariu</strong> <strong>toponímicu</strong> <strong><strong>de</strong>l</strong> Conceyu <strong>de</strong> <strong>Xixón</strong><br />
rabiones o formando remolín. Na toponimia<br />
<strong>de</strong> l’Asturies central ye bien corriente qu’un<br />
sustantivu acabáu en -u que<strong>de</strong> fixáu con<br />
una -o final.<br />
●Etimoloxía: provién <strong><strong>de</strong>l</strong> llatín vulgar<br />
*GURGŬLĬUM [gurgúlium], alteración <strong><strong>de</strong>l</strong> llatín<br />
clásicu GURGŬLĬŌNEM [gurguliónem], col<br />
significáu <strong>de</strong> ‘garganta, gargüelu’, n’alusión<br />
al ruíu qu’un líquidu fai al tragase.<br />
●Referencia al llugar: da tamién nome a<br />
una fonte. La xente tien conciencia <strong>de</strong> que<br />
Gorgoyo perteneció a Fano, gracies a un<br />
trueque por Llongares, qu’antes tenía sío <strong>de</strong><br />
Santolaya Valdornón.<br />
●Otres observaciones sobre’l nome: nos<br />
mapes figuraba como «Gorgollo», pero esa<br />
escritura nun correspuen<strong>de</strong> a la<br />
pronunciación <strong>de</strong> los falantes tradicionales<br />
<strong><strong>de</strong>l</strong> llugar, qu’estremen la «ll» <strong>de</strong> la «y».<br />
La Gotera<br />
Llugar <strong>de</strong> la parroquia <strong>de</strong> Samartín <strong>de</strong><br />
Güerces, barriu d’<strong>El</strong> Monte.<br />
●Formación <strong><strong>de</strong>l</strong> topónimu: el sustantivu<br />
asturianu gotera significa ‘gotes que cayen<br />
<strong>de</strong> contino’; ye un <strong>de</strong>riváu <strong>de</strong> gota ‘cantidá<br />
pequeña <strong>de</strong> líquidu que cai con forma más<br />
o menos esférica’, al que se-y amiesta’l<br />
sufixu -era. Ye fácil albidrar que se refier a<br />
un naciente d’agua, ye dicir, a una fonte<br />
natural.<br />
●Etimoloxía: gota vien <strong><strong>de</strong>l</strong> llatín GŬTTAM<br />
[gúttam], col mesmu significáu; el sufixu -<br />
era vien <strong><strong>de</strong>l</strong> llatín -ARĬAM [-áriam].<br />
<strong>El</strong> Grancián<br />
Llugar <strong>de</strong> la parroquia <strong>de</strong> Caldones, barriu<br />
<strong>de</strong> Robleo.<br />
●Formación <strong><strong>de</strong>l</strong> topónimu: palabra non<br />
reconocible nel asturianu actual fuera <strong><strong>de</strong>l</strong><br />
usu como topónimu.<br />
●Etimoloxía: puen echase <strong><strong>de</strong>l</strong>les hipótesis.<br />
Pudiere tratase d’una variante <strong><strong>de</strong>l</strong> nome<br />
propiu Gracián, aludiendo al amu <strong>de</strong> dalgún<br />
terrenu o casería; esta mena <strong>de</strong> variantes<br />
con una -n amestada al final d’una sílaba,<br />
nun ye rara, y atopámosla tamién en<br />
palabres como embarazada o<br />
embaranzada, estrechu o estrenchu, poxa o<br />
ponxa. La so etimoloxía taría nel nome<br />
propiu llatín GRATIĀNUM [gratiánum],<br />
acusativu <strong>de</strong> GRATIĀNUS ‘Graciano’, <strong>de</strong>riváu<br />
<strong>de</strong> GRATĬA ‘gracia’. De nun ser esti l’orixe <strong><strong>de</strong>l</strong><br />
topónimu, podría pensase nun <strong>de</strong>riváu<br />
históricu <strong><strong>de</strong>l</strong> sustantivu asturianu granda<br />
(ver Granda).<br />
GRANDA<br />
Parroquia. Códigu alministrativu: 24.10.00.<br />
Nome oficial anterior: «Granda».<br />
●Formación <strong><strong>de</strong>l</strong> topónimu: trátase <strong><strong>de</strong>l</strong><br />
sustantivu asturianu granda, que tien estes<br />
acepciones: ‘terrenu alto, llano y poco<br />
granible’, ‘terrenu malo, con piedra y poca<br />
vexetación’, ‘pasu malu y estrechu ente<br />
peñes’, ‘fastera <strong><strong>de</strong>l</strong> monte on<strong>de</strong> paz el<br />
ganáu’, ‘monte que tien munchu bericiu’,<br />
‘conxuntu <strong>de</strong> plantes monteses que que<strong>de</strong>n<br />
en monte <strong>de</strong>mpués d’una quema’.<br />
●Etimoloxía: granda provién d’una forma<br />
medieval gándara, <strong>de</strong>pués gandra y pa<br />
cabu granda 24 , <strong>de</strong>rivada d’una voz *GAND o<br />
*GANDA, d’una llingua prerromana y<br />
precéltica <strong>de</strong> la Península, que daría llugar<br />
a otres palabres asturianes actuales, como<br />
gandaya ‘cosa <strong>de</strong> pocu valor, ensin<br />
importancia’, ‘estéril d’una mina’ (y d’aen<strong>de</strong><br />
‘xentecaya, xente malo, <strong>de</strong>spreciable y <strong>de</strong><br />
pocu valir’), o castellanes como «gándara»<br />
‘tierra baja, inculta y llena <strong>de</strong> maleza’.<br />
L’historiador romanu Plinio informa <strong><strong>de</strong>l</strong> usu<br />
<strong>de</strong> la palabra GANDARIA nes mines<br />
d’Asturies, <strong>de</strong> xuru que pa referise a<br />
estériles.<br />
●Documentación histórica <strong><strong>de</strong>l</strong> topónimu:<br />
«Testigos: […] Johan Rodraguiz <strong>de</strong><br />
Granda» (Monesteriu <strong>de</strong> San Pelayo<br />
d’Uviéu, añu 1332); «Testigos: […] Johan<br />
Perez <strong>de</strong> Granda, e otros» (añu 1336); «e<br />
con la eredat <strong>de</strong> Granda, que es en el<br />
conçejo <strong>de</strong> Gigon» (Cortes <strong>de</strong> Segovia, añu<br />
1383); «Diego <strong>de</strong> Bal<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Granda, juez<br />
ordinario» (Llibru <strong><strong>de</strong>l</strong> Cai, añu 1572); «E<br />
luego paresçio Andres <strong>de</strong> Granda y mando<br />
por la colaçion <strong>de</strong> Baones tres ducados»,<br />
«En Granda y Baones, Gonçalo Garçia <strong>de</strong><br />
Granda» (Llibru Ordinariu, añu 1576); «E<br />
luego nonbraron en Bahones y Granda a<br />
Gonçalo Garçia, fijodalgo» (Llibru Ordinariu,<br />
añu 1578); «paresçieron presentes <strong>de</strong> la<br />
una parte el capitán don Fernando <strong>de</strong><br />
24 «Gandres» o «Gandras» ye la forma<br />
medieval <strong>de</strong> Grandas (<strong>de</strong> Salime), y<br />
«Gandra» ye como apaez el topónimu<br />
Granda (<strong>de</strong> Siero) nun documentu <strong>de</strong> la<br />
Catedral d’Uviéu-1, añu 921.<br />
99