Diccionariu toponímicu del conceyu de Xixón _bicolor_ - El Comercio
Diccionariu toponímicu del conceyu de Xixón _bicolor_ - El Comercio
Diccionariu toponímicu del conceyu de Xixón _bicolor_ - El Comercio
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Diccionariu</strong> <strong>toponímicu</strong> <strong><strong>de</strong>l</strong> Conceyu <strong>de</strong> <strong>Xixón</strong><br />
●Etimoloxía: parchís provién <strong><strong>de</strong>l</strong> inglés<br />
parcheese, palabra tomada <strong><strong>de</strong>l</strong> indostánicu<br />
PACĪSĪ, <strong>de</strong> PACĪS ‘venticinco’.<br />
●Referencia al llugar: esta plaza teníala yá<br />
proyectao Xovellanos nel so «Plan <strong>de</strong><br />
Mejoras» <strong>de</strong> 1782, asociada a la<br />
construcción <strong><strong>de</strong>l</strong> edificiu nuevu <strong><strong>de</strong>l</strong><br />
Institutu, inauguráu en 1794 nel edificiu <strong>de</strong><br />
Cimavilla enfrente la so casa. En 1798<br />
entamen les obres <strong><strong>de</strong>l</strong> nuevu Institutu na<br />
plaza que güei lleva esi nome (o <strong>El</strong> Parchís),<br />
y en 1807 acábase la primer planta,<br />
acordies col proyectu primitivu. Den<strong>de</strong> 1876<br />
hasta 1936, l’espaciu <strong>de</strong> la plaza <strong>de</strong>sapaeció<br />
al ocupalu tou <strong>El</strong> Mercáu <strong><strong>de</strong>l</strong> Fierro o<br />
«Mercado <strong>de</strong> Jovellanos», fechu <strong>de</strong> fierro y<br />
cristal. Depués <strong>de</strong> <strong>de</strong>rribáu esti, y acabada<br />
la Guerra Civil, la plaza renaz con un<br />
parterre central y cuatro nes esquines,<br />
asemeyáu a un tableru <strong>de</strong> parchís.<br />
●Otres observaciones sobre’l nome: la<br />
primer <strong>de</strong>nominación que tuvo, a<br />
comienzos <strong><strong>de</strong>l</strong> sieglu XIX, foi «Plaza <strong>de</strong> la<br />
Estacada», por unes estaques qu’impedíen<br />
el pasu <strong>de</strong> les caballeríes a la plaza; nella<br />
taba tamién la fonte llamada La Estacada.<br />
Den<strong>de</strong> 1937 a 1979 llamóse «Plaza <strong><strong>de</strong>l</strong><br />
Generalísimo», antes <strong>de</strong> dáse-y el nome<br />
actual <strong>de</strong> «Plaza <strong><strong>de</strong>l</strong> Instituto» o La Plaza<br />
l’Instituto.<br />
La Parea<br />
Llugar <strong>de</strong> la parroquia <strong>de</strong> Valdornón, barriu<br />
<strong>de</strong> Riosecu.<br />
●Formación <strong><strong>de</strong>l</strong> topónimu: topónimu<br />
formáu col sustantivu asturianu parea<br />
(tamién pare<strong>de</strong> o paré) ‘construcción<br />
allargada y alta <strong>de</strong> lladriyos o <strong>de</strong> piedres<br />
que val p’acotar espacios’, ‘terrenu o cuesta<br />
pindia enforma’, ‘llau vertical d’un monte’<br />
(en castellanu «pared»). Na toponimia vien<br />
a ser un sinónimu <strong>de</strong> muria (en castellanu<br />
«muro»); ver La Muria.<br />
●Etimoloxía: <strong><strong>de</strong>l</strong> llatín PARIĒTEM [pariétem]<br />
proce<strong>de</strong> l’asturianu pare<strong>de</strong> y paré. Al<br />
formase’l plural, resulta parees, d’au se<br />
reinterpretó un singular parea (a imitación<br />
<strong>de</strong> marees – marea).<br />
La Parea los Teyeros<br />
Llugar <strong>de</strong> la parroquia <strong>de</strong> Deva, barriu <strong>de</strong><br />
La Olla.<br />
144<br />
●Formación <strong><strong>de</strong>l</strong> topónimu: topónimu<br />
compuestu formáu por dos elementos. <strong>El</strong><br />
primeru ye’l sustantivu asturianu parea (ver<br />
La Parea). <strong>El</strong> segundu ye’l sustantivu<br />
asturianu teyeros, plural <strong>de</strong> teyeru, que pue<br />
significar ‘teyáu cubiertu <strong>de</strong> teya’ o ‘persona<br />
que fai, vien<strong>de</strong> o pon teya’. Nun pue <strong>de</strong>xase<br />
a un llau la posible relación con teyera ‘sitiu<br />
o fábrica on<strong>de</strong> se faen teyes o lladriyos’.<br />
Prescín<strong>de</strong>se <strong>de</strong> la preposición <strong>de</strong> (<strong>de</strong> mano<br />
sería La Parea <strong>de</strong> los Teyeros), fechu mui<br />
corriente nel asturianu cuando ta precedida<br />
<strong>de</strong> vocal: un vasu lleche, la casa Xuan, etc.<br />
Esti topónimu escríbese en palabres<br />
xebraes, porque caúna d’elles caltién el so<br />
acentu propiu, nes sílabes «re» y «ye».<br />
●Etimoloxía: pal orixe <strong>de</strong> parea, ver La<br />
Parea. Pa la etimoloxía <strong>de</strong> teyeru, ver La<br />
Teyera.<br />
Los Pares<br />
Llugar <strong>de</strong> la parroquia <strong>de</strong> L’Abadía Cenero,<br />
barriu <strong>de</strong> Carbaínos.<br />
●Formación <strong><strong>de</strong>l</strong> topónimu: ye posible que<br />
pares nun seya otro que’l plural <strong><strong>de</strong>l</strong><br />
sustantivu asturianu par ‘conxuntu <strong>de</strong> dos<br />
persones o coses <strong>de</strong> la mesma especie’, o<br />
bien <strong><strong>de</strong>l</strong> axetivu par ‘divisible ente dos’,<br />
aplicao a tierres.<br />
●Etimoloxía: <strong><strong>de</strong>l</strong> llatín PAREM [párem] ‘igual,<br />
asemeyáu, par’; en plural PARES.<br />
<strong>El</strong> Parque<br />
Llugar <strong><strong>de</strong>l</strong> distritu Este, barriu d’<strong>El</strong> Bibio-<br />
Parque.<br />
●Formación <strong><strong>de</strong>l</strong> topónimu: el topónimu <strong>El</strong><br />
Parque fórmase a partir <strong>de</strong> la espresión <strong>El</strong><br />
Parque Isabel la Católica, o «Parque <strong>de</strong><br />
Isabel la Católica». <strong>El</strong> sustantivu parque<br />
significa ‘sitiu d’una población que tien<br />
arboláu, plantes, asientos y que ta acotáu<br />
pa pasiar o pa xugar’.<br />
●Etimoloxía: parque provién <strong><strong>de</strong>l</strong> francés<br />
parc, que n’orixe significaba ‘mayada <strong>de</strong><br />
ganáu’, ‘cierru con plantes <strong>de</strong>stináu a la<br />
folganza’, proce<strong>de</strong>nte <strong><strong>de</strong>l</strong> baxu llatín<br />
PARRĬCUM [párrikum] ‘graneru, cierru,<br />
mayada’.<br />
●Referencia al llugar: la zona <strong>de</strong> la ciudá<br />
<strong>de</strong>nominada <strong>El</strong> Parque toma’l nome <strong><strong>de</strong>l</strong><br />
«Parque <strong>de</strong> Isabel la Católica», entamáu a<br />
construir en 1941 sobre unes tierres<br />
llamarguices que’l ríu Piles y la mar