Diccionariu toponímicu del conceyu de Xixón _bicolor_ - El Comercio
Diccionariu toponímicu del conceyu de Xixón _bicolor_ - El Comercio
Diccionariu toponímicu del conceyu de Xixón _bicolor_ - El Comercio
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Diccionariu</strong> <strong>toponímicu</strong> <strong><strong>de</strong>l</strong> Conceyu <strong>de</strong> <strong>Xixón</strong><br />
<strong><strong>de</strong>l</strong> sustantivu llatín MŌREM ‘vezu, costume’,<br />
n’alusión a tierres <strong><strong>de</strong>l</strong> común, sometíes al<br />
usu <strong>de</strong> los vezos <strong>de</strong> la comunidá. Seya<br />
como fuere, *moría tuvo que tener un<br />
antece<strong>de</strong>nte *moriya, <strong>de</strong> manera que la<br />
espresión directamente orixinaria sería<br />
*MORĪLĬA [morília] o *MORĪCŬLA [moríkula].<br />
Les formes *moriya y *moría amuesen la<br />
mesma <strong>de</strong>sapaición <strong>de</strong> -y- qu’atopamos nel<br />
actual asturianu fiyu o fíu. Moriyón, polo<br />
tanto, provendría d’un aumentativu <strong>de</strong><br />
*moriya col sufixu -ón, <strong><strong>de</strong>l</strong> llatín -ŌNEM.<br />
<strong>El</strong> Mortero<br />
Llugar <strong><strong>de</strong>l</strong> distritu Oeste, parroquia urbana<br />
<strong>de</strong> Tremañes, barriu <strong>de</strong> Les Maravilles.<br />
●Formación <strong><strong>de</strong>l</strong> topónimu: atopamos equí’l<br />
sustantivu asturianu morteru ‘furacu nuna<br />
peña o nun cantu on<strong>de</strong> para l’agua <strong>de</strong><br />
llover’, en relación cola fonte qu’hai nel<br />
llugar; ye frecuente na Asturies central<br />
qu’un sustantivu acabáu en -u tome una -o<br />
al quedar fixáu como topónimu. Nun se pue<br />
<strong>de</strong>scartar que morteru se pueda enten<strong>de</strong>r<br />
tamién como una variante <strong><strong>de</strong>l</strong> asturianu<br />
mortera ‘estensión <strong>de</strong> terrenos comunales<br />
<strong>de</strong> pastu con una reglamentación propia pal<br />
usu <strong>de</strong> los vecinos’, ‘estensión <strong>de</strong> praos o<br />
<strong>de</strong> campes <strong>de</strong> propiedá privada con<br />
<strong>de</strong>terminaos usos comunales’. Una última<br />
hipótesis apunta a un posible túmulu<br />
funerariu, un significáu que s’asociaba<br />
tamién a la palabra morteru, <strong>de</strong> muertu.<br />
●Etimoloxía: en cualesquier <strong>de</strong> les tres<br />
hipótesis mentaes, l’orixe taría nel axetivu<br />
llatín MŎRTŬUM [mórtuum] ‘muertu’, col<br />
sufixu -ĀRĬUM, que dio llugar al asturianu -<br />
eru. Si tien que ver con ‘agua’, aludiría a<br />
‘agua estancao’, ye dicir, ‘muerto’. Si tien<br />
que ver con terrenos comunales, aludiría al<br />
fechu <strong>de</strong> qu’en <strong>de</strong>terminaos periodos <strong><strong>de</strong>l</strong><br />
añu quedaríen acotaos y ensin esplotar, ye<br />
dicir, ‘muertos’.<br />
●Referencia al llugar: nel llugar d’<strong>El</strong> Mortero<br />
ta La Fonte’l Morteru o La Fonte la Mortera;<br />
cerca d’ella atopóse al pie <strong>de</strong> 1826 un altar<br />
romanu <strong>de</strong>dicáu a la Fortuna Balnearis o<br />
Fortuna Balnear, divinidá <strong>de</strong> los baños, por<br />
un home llamáu Pompeius Peregrinarius. Ye<br />
posible que nel llugar esistieren na<br />
Antigüedá unes termes. Cerca <strong><strong>de</strong>l</strong> sitiu<br />
atopóse tamién una llábana <strong>de</strong>dicada al<br />
dios romanu Xúpiter.<br />
MUNIELLO<br />
134<br />
Barriu <strong>de</strong> la parroquia <strong>de</strong> Puao. Códigu<br />
alministrativu: 24.16.01. Nome oficial<br />
anterior: «Muniello».<br />
●Formación <strong><strong>de</strong>l</strong> topónimu: nun ye palabra<br />
reconocible na fala asturiana actual, a nun<br />
ser nel usu como topónimu. Solo ye a<br />
reconocese’l sufixu diminutivu -iellu. Ye<br />
corriente na Asturies central qu’un<br />
sustantivu acabáu en -u que<strong>de</strong> fixáu con -o<br />
si se convierte en topónimu.<br />
●Etimoloxía: <strong>de</strong>sconozse. La hipótesis más<br />
convincente fai remontar esti topónimu a la<br />
espresión prerromana *MUNN- o *MONN-, col<br />
significáu <strong>de</strong> ‘bultu, protuberancia’, d’au<br />
l’asturianu muñón o moyón ‘finxu, piedra<br />
fincada en suelu cola que se marca la<br />
llen<strong>de</strong> d’una finca o d’un prau’ (en<br />
castellanu «mojón, hito»). <strong>El</strong> sufixu<br />
diminutivu -iellu provién <strong><strong>de</strong>l</strong> llatín -ĔLLUM [él<br />
lum]. La forma d’esti topónimu <strong>de</strong>bió ser<br />
primeramente *Muñello, pero la presencia<br />
<strong>de</strong> dos consonantes palatales na mesma<br />
palabra («ñ» y «ll») pue facer qu’una<br />
d’elles pierda esa característica; nesti casu,<br />
la «ñ» convirtióse nuna secuencia «ni», <strong>de</strong><br />
la mesma manera que La Piñella<br />
(Val<strong>de</strong>soto, <strong>conceyu</strong> Siero) alterna na<br />
pronunciación con La Piniella.<br />
La Muria<br />
Llugar <strong><strong>de</strong>l</strong> distritu Oeste, parroquia<br />
periurbana <strong>de</strong> Tremañes, barriu <strong>de</strong> La<br />
Picota.<br />
●Formación <strong><strong>de</strong>l</strong> topónimu: alcontramos<br />
nesti topónimu’l sustantivu asturianu muria<br />
‘construcción allargada y alta, <strong>de</strong> munchu<br />
grosor, fecha <strong>de</strong> piedres o lladriyos, que val<br />
p’acotar o pa xebrar espacios’ (en<br />
castellanu «muro, pared»), y tamién<br />
‘moyón, piedra fincada en suelu que marca<br />
la llen<strong>de</strong> d’un prau o d’una propiedá’ (en<br />
castellanu «mojón, hito»). Ver tamién La<br />
Parea.<br />
●Etimoloxía: muria, muriu y muru<br />
provienen <strong><strong>de</strong>l</strong> llatín MŪRUM, col mesmu<br />
significáu.<br />
●Documentación histórica <strong><strong>de</strong>l</strong> topónimu:<br />
nos mapes <strong>de</strong> los sieglos XVII y XVIII,<br />
fechos na so gran parte por cartógrafos<br />
estranxeros, suel apaecer el topónimu «la<br />
Muria», allugáu nel suroeste <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>conceyu</strong>,